Hyborian ChroniclesSPECIALS

Σκοτώνει όντως η Blizzard το Diablo franchise;

Μικρός τοίχος σκέψεων ενός προβληματισμένου fan

Έπειτα από αρκετή περισυλλογή σκέφτηκα ότι αρμόζει καλύτερα να τοποθετηθούμε ως site πάνω στην αμφιλεγόμενη ανακοίνωση της Blizzard γύρω από το mobile game Diablo: Immortal, παρά να κάνουμε μία στείρα και τυπική επισκόπηση των ανακοινώσεων της Blizzcon 2018. Η αυθόρμητη αντίδραση των δικρανοφόρων οπαδών της Blizzard και του Diablo έχει σχετικά μετριαστεί, η σκόνη έχει καταλαγιάσει και επομένως μπορούμε να δούμε με μία πιο ψυχρή και ήρεμη ματιά τι σημαίνει αυτή η ανακοίνωση για το μέλλον ενός αγαπημένου franchise.

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΠΡΙΝ ΤΟ ΦΙΑΣΚΟ

Ήδη από πριν την Blizzcon η μαμά Χιονοθύελλα είχε ξεκαθαρίσει ότι δεν θα υπάρξει ουδεμία ανακοίνωση πάνω στο μεγάλο της project, το Diablo. Με απλά λόγια δεν θα έδειχνε το Diablo 4, κάτι που διάφορες κοινότητες το κατανόησαν, αναθάρρησαν με την ύπαρξη και την έμμεση αναγνώρισή του και περίμεναν ένα σοβαρό υποκατάστατο (λέγε με remaster των παλαιοτέρων). Προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι το πρώτο λάθος της Blizzard πηγάζει από ακριβώς εκείνη την καίρια στιγμή.

Έχουν υπάρξει κατά το παρελθόν στιγμές που η εταιρεία έχει ανακοινώσει ότι εργάζεται πάνω σε τίτλο (πχ. Diablo 2) και λόγω της φυσιολογικής διαδικασίας του R&D (research and development) που ισχύει καθολικά στη βιομηχανία τα πράγματα πήραν α) διαφορετική ρότα και β) καθυστέρησαν σημαντικά. Το ότι κάποιος βλέπει ένα τελικό προϊόν αυτό είναι μπορεί να είναι διαδικασία μηνών επανασχεδιασμού (design), παρότι τεχνικά (σε επίπεδο προγραμματισμού/art) για να υλοποιηθεί μπορεί να είναι υπόθεση ημερών. Τα παλαιότερα παραδείγματα δυσφορίας της κοινότητας λόγω ανυπομονησίας έχουν ως αποτέλεσμα η Blizzard να φοβάται και τον ίσκιο της σε ό,τι έχει να κάνει με ανακοινώσεις και να παραδίδει μόνο playable versions. Κατά την άποψή μου, αυτή η τακτική είναι πλέον αναχρονιστική και θα εξηγήσω παρακάτω γιατί.

Κάποιοι εξέφρασαν τη δυσφορία των παρευρισκόμενων και μη, και αποκόμισαν την αντίστοιχη δημοσιότητα. Οποιαδήποτε ομοιότης με τον υπογράφοντα κρίνεται ως συμπτωματική.

Ερχόμαστε στη μεγάλη ημέρα. Το hype έχει κορυφωθεί για οτιδήποτε πέραν του Diablo 4. Ο κόσμος αναμένει να δει ένα μέρος όλων αυτών των “multiple Diablo projects”. Η κεντρική εναρκτήρια εκδήλωση αντιμετωπίζει προβλήματα (μικρή καθυστέρηση, απώλεια ήχου στη σκηνή HearthStone κτλ.). Παρόλα αυτά έρχεται η ώρα για την ανακοίνωση του νέου Diablo project, έπειτα από ομολογουμένως χλιαρές ανακοινώσης – με εξαίρεση ίσως αυτήν του Warcraft III: Reforged. Ο Wyatt Cheng ανεβαίνει πάνω στη σκηνή και ξεκινάει το προπαρασκευασμένο από το PR ποίημα περί mobile generation στο Diablo, όπου μέχρι εκείνη τη στιγμή όλοι θεωρούσαν ότι μιλούσε για την κυκλοφορία στο Switch.

Μεγάλη ψυχρολουσία όταν τελειώσε και το δεύτερο gameplay video που αποτυπώθηκε με το πολύ συγκρατημένο χειροκρότημα. Τα πράγματα θα έπαιρναν πολύ χειρότερη τροπή στο Q&A session, όπου ήταν πηγή δύο μιμιδίων (memes): του “April Fools Red Shirt guy” και του “You guys don’t have phones”. Οι αντιδράσεις ήταν άμεσες: το Reddit /r/Diablo είχε ήδη πιάσει φωτιά, στο Diablofans (το επίσημο site αγορασμένο από την Curse) το μοτίβο ήταν το ίδιο, στο internet ένας μικρός χαμούλης, ενώ παράλληλα άρχισει να κάνει τα πρώτα σχόλιά του και ο ξένος Τύπος με μία anti-gamer ρητορική που σε ουδεμία περίπτωση δεν υιοθέτησε η Blizzard.

Ακόμη και το κεντρικό art χαρακτήρισαν ως ανέπνευστο οι επικριτές, καθώς ο Diablo μοιάζει με τον Deathwing.

Αρχικώς, πρέπει να κρίνουμε την ανακοίνωση στο σύνολό της. Το όλο στήσιμό της ήταν δυστυχώς ένα τεράστιο PR φιάσκο. Η Blizzard έχασε επαφή στο ίδιο της το σπίτι με το κοινό της όταν αποφάσισε να ανακοινώσει ένα αποκλειστικά mobile τίτλο και τίποτα παραπάνω. Εδώ να σημειώσουμε ότι τα αυτοδίκαια (entitled) πιτσιρίκια σε κορμιά 20-40χρονων πάντα θα γκρινιάζουν για το οτιδήποτε. Ο Άη Βασίλης πρέπει να τους φέρει αυτό που θέλουν όπως το θέλουν, ανεξαρτήτως αν είναι εφικτό ή όχι. Από αυτήν τη σκοπιά, η Blizzard πάντα κρατούσε μικρό καλάθι στις ανακοινώσεις της διότι είχε καεί στο χυλό, άρα το γιαούρτι θα έπρεπε να είναι έξτρα παγωμένο. Μέγα λάθος. Ο κόσμος έχει αλλάξει, τα κοινωνικά μέσα έχουν γιγαντώσει την επικοινωνία σε τέτοιο βαθμό που το ρητό «όταν ένα Ψέμα έχει φτάσει στην άλλη άκρη του κόσμου, η Αλήθεια δένει ακόμη τα κορδόνια της» φαντάζει παρωχημένο… Δεν έχει σημασία τι έχει η Blizzard στα σκαριά (έχει, αλλά…), σημασία έχει να φωνάξω όσο πιο πολύ για το πόσο με πλήγωσε και πρόδωσε τα παιδικά μου χρόνια. Τη μισή αντίδραση να είχανε για τις κατέπτυστες στρατηγικές των φαρμακοβιομηχανιών (εκεί δηλαδή που μετράει), ο κόσμος θα ήταν ήδη πολύ καλύτερος. Αλλά ξεφεύγω.

H Blizzard έκανε ένα τεράστιο λάθος και αυτό ήταν να ρίξει ανακοίνωση – ως κεντρική ανακοίνωση- την κυκλοφορία ενός outsourced mobile τίτλου, με ως επί το πλείστον έτοιμα assets από το Diablo 3. Οι PR ατασθαλίες στην κεντρική σκηνή, ενός ούτως ή άλλως μη-PR designer, για εμένα είναι πταίσματα. Γνωρίζεις εκ των προτέρων ότι το τέρας που έχεις εσύ δημιουργήσει (μία τεράστια κοινότητα εσωτερικής κατανάλωσης) θα γκρινιάξει με οτιδήποτε. Επέλεξε το μικρότερο κακό. Αν θεωρούσαν ότι το Diablo 4 δεν είναι έτοιμο (φυσικά δεν είναι, διαφορετικά θα ήμαστε ήδη 4 μήνες μετά την κυκλοφορία του) έπρεπε να δείξουν ένα μικρής διάρκειας βίντεο, όπου στα 60% της οθόνης με γράμματα neon που αναβόσβηναν με επιληπτικούς ρυθμούς θα ανέγραφαν «work-in-progress, pre-alpha build, not final product, Blizzard does not guarantee that demonstrated features will make it into the final product, Pavlos we love you”. Voilà, το χάπι αμέσως έγινε πολύ μικρό για να το καταπιεί ο οποιοσδήποτε. Σκεφτείτε το hype με το Cyberpunk 2077, έπειτα από τα μαθήματα που έλαβε η CDPR από τα early footage του Witcher 3. Όλοι ευχαριστημένοι με ένα άκρως non-playeable pre-determined demo με αφηγητή. Ας πούμε ότι ούτε αυτό δεν μπορούσαν να κάνουν διότι είχαν δεσμευτεί ότι δεν θα ανακοινώσουν τίποτα Diablo 4 related. Τότε με ένα μικρό βίντεο, ας δείξουν πώς εργάζοντα στα studios στο Irvine. Ας ρίξουν δύο-τρία frames με artists να δουλεύουν πάνω σε πιθανά remasters (με την απαραίτητη neon επιγραφή πάλι), όπως έκανε η Larian Studios. Τα πράγματα θα ήταν πολύ καλύτερα. Ας κάνουμε όμως ένα rewind σε σημεία-κλειδιά.

Ο τύπος στη μέση απέδειξε ότι η ανοιχτή επικοινωνία και η ζωντανή αλληλεπίδραση με το κοινό σου μπορεί να οδηγήσει σε παιχνίδια διαμάντια-σταθμούς που αποτελούν σημεία αναφοράς με πολλαπλά βραβεία. Διαφορετικό μοντέλο χρηματοδότησης και δημιουργίας σίγουρα, αλλά ας αναρωτηθεί η Blizzard επιτέλους γιατί έχει τόσους “entitled” ή “toxic” οπαδούς όπως ισχυρίζονται μεγάλα μέσα της gaming “δημοσιογραφίας”. Ίσως έχει έρθει η στιγμή για ολική επανεξέταση της επικοινωνίας με το community, όπως ήταν παλαιότερα το Arreat Summit. Η σιωπή εκλαμβάνεται πολύ χειρότερα στην κοινή γνώμη από την προσπάθεια επικοινωνίας.

THE DIABLO IS IN THE DETAILS

Για ποιον ήταν τότε η ανακοίνωση; Φυσικά για την κινέζικη αγορά. Αυτό καταδεικνύεται από 2 βασικούς παράγοντες. Πρώτος παράγοντας: ο κεντρικός παρουσιαστής (keynote speaker) και παραγωγός Wyatt Cheng είναι ασιατικής καταγωγής. Δεν είναι άλλωστε τυχαίος καθώς προέρχεται από την Blizzard North (είχε δουλέψει πάνω στο Diablo 2: Lord of Destruction αν δεν απατώμαι) και είναι ένα από τα άτομα που έσωσαν το Diablo 3 μετά την έλευση του και την εργασία του πάνω στο Reaper of Souls. Η καταγωγή του όμως είναι αυτή που θα κοιτάξει ο κινέζος αγοραστής πολύ περισσότερο από το ίδιο του το βιογραφικό. “Ρατσιστικό σχόλιο, North”. Όχι, φίλε αναγνώστη. Η κινέζικη αγορά έχει δικούς τους κανόνες, όπου promo από ΝΒΑ ή Hollywood αφήνουν την εντύπωση ότι ένας παίκτης-ρολίστας ή ηθοποιός τρίτου ρόλου είναι το μεγάλο αστέρι το σόου. Ταυτίζεται ο μέσος Κινέζος, πείθεται να αφήσει ο ζσέν-μίν-μπί του. Σκεφτείτε όταν πλασάρανε το εξαιρετικό Skyfall στην Ελλάδα πόσος ντόρος είχε γίνει για την παρουσία (των 10 δευτερολέπτων) της συμπαθέστατης Τόνιας Σωτηροπούλου ως παράδειγμα πολιτιστικής εξαγωγής του ελληνικού ταλέντου και επιρροής της Ελλάδας στο Hollywood… Κλείνει η παρένθεση. Μετά από αυτό το selling point, πάμε και στο δεύτερο παράγοντα που δεν είναι άλλος από την εταιρεία με την οποία συνεργάζεται η Blizzard, την NetEase. Εταιρεία-κολοσσός στην κινέζικη αγορά, έχει αποκτήσει διαβόητη φήμη για τις θηρευτικές microtransaction τακτικές στα παιχνίδια της. Παίζει με συμπαίκτη έναν ήδη γνώστη της κινεζικής αγοράς, ο οποίος έχει φήμη εφάμιλλη της ΕΑ σε εκείνη την άκρη της γης – ουδεμία σημασία έχει η φήμη της βέβαια. Πολύ κατηγορούν για reskin παλαιότερων παιχνιδιών της NetEase με έτοιμα assets του Diablo 3. «Ε, και;”, σας ερωτώ.

Κακόμοιρο παιδί, τι σου έμελλε να πάθεις; Δύσκολο κοινό αντιμετώπισες, αλλά τα γνώρισες τα λάθη.

Δεν θα εξετάσουμε την ηθικότητα αυτής της τακτικής (reskin και microtransactions – παρεπιπτόντως το business model δεν έχει ανακοινωθεί) και κατά πόσο ενισχύει παθογενείς καταστάσεις και συμπεριφορές. Αντιθέτως, θα κρατήσουμε το σημαντικό στοιχείο που ξεχνάνε πάρα πολλοί «οπαδοί» της Blizzard, ότι δηλαδή παραμένει εταιρεία με επενδυτές σε έναν ούτως ή άλλως κερδοσκοπικό κόσμο/σύστημα. Δεν το κάνει για τα μάτια της μάνας της και σίγουρα φτιάχνει παιχνίδια για τους οπαδούς της, αλλά ο τελικός στόχος είναι το χρήμα. Χαρούμενοι οπαδοί, αρκετό χρήμα. Παρόλα αυτά υπάρχει άλλος ένα συντελεστής: η πνευματική ιδιοκτησία (Intellectual Property, IP), είναι δική της άρα τη διαχειρίζεται όπως κρίνει αυτή. Και τη δεδομένη στιγμή η Blizzard βλέπει ότι έχει ανεξερεύνητη αγορά στην Ασία όπου μπορεί να διεισδύσει ακόμη πιο επεκτατικά, με ελάχιστο κόστος και πολλαπλάσια κέρδη από αυτά που έχει βγάλει ακόμη και στο πρόσφατο παρελθόν με τα microtransactions σε Overwatch, Heroes of the Storm κτλ. Δείτε το παρακάτω ενδεικτικό γράφημα που δείχνει την πηγή εσόδων ανά πλατφόρμα μόνο στις ΗΠΑ για τη χρονιά του 2016. Η πλάστιγγα γέρνει υπέρ του mobile gaming ακόμη περισσότερο αν λογίσουμε την παγκόσμια αγορά. Με απλά λόγια, από επιχειρηματικής πλευράς η κίνηση άργησε και πολύ μάλιστα. Η πρόσφατη πτώση της μετοχής της Blizzard κατά 7% δεν λέει απολύτως τίποτα, αφού είναι τυπικότατη διακύμανση. Ας δούμε αν θα επιμείνει για ένα διάστημα του εύρους των δύο-τριών μηνών και το ξανασυζητάμε.

Όπως βλέπετε το mobile gaming έχει κέρδη ισάξια σε μέγεθος με αυτά από τις κονσόλες και το PC συνδυασμένα! Τρίβουν τα χέρια τους οι επενδυτές και έχουν λόγο. Τα νούμερα είναι για το έτος 2016 μόνο για την αγορά των ΗΠΑ. Πηγή: statista.com

Όπως βέβαια προείπαμε το πρόβλημα ήταν κατεξοχήν επικοινωνιακό. Παρόλα αυτά αυτή η κίνηση της Blizzard θεωρώ ότι είναι αισιόδοξη για το μέλλον του Diablo γενικότερα. Ας αναλύσω το σκεπτικό προτού τα δίκρανα αρχίσουν να τσιμπούν την πλάτη μου. Έχοντας τα λεγόμενα «fat whales” στην Κίνα να τσιμπάνε κάθε μικροσυναλλαγή από το Diablo: Immortal, η Blizzard έχει το περιθώριο να υποστήριξει με αυτά τα έσοδα το Diablo 4, χωρίς ατυχείς μεσοβέζικες λύσεις. Κακά τα ψέμματα το Diablo 3 από πλευράς οικονομικού μοντέλου αιμορραγούσε λεφτά, αφού δεν είχε λάβει σημαντικά έσοδα έπειτα την κατάργηση του RMAH πέραν του Necromancer DLC pack συγκριτικά με το support/development που υπήρχε (και που φυσικά τα μάτια του κοινού δεν είδαν ποτέ). Με βάση αυτό το σκεπτικό, και κάποια ήπια μορφή μικροσυναλλαγών, το Diablo 4 είναι πρώτης τάξεως ευκαιρία ώστε να δείξει η Blizzard ότι κατέχει ακόμη το άθλημα. Και ας μην κοροϊδευόμαστε, παιχνίδια της Blizzard δεν παίζαμε για τα δυνατά σενάρια (παρότι ορισμένα προσέφεραν συγκινήσεις), αλλά για το μεστό και εθιστικό gameplay τους. «Πώς όμως θα ήθελες να είναι το Diablo 4, ρε Τζέρι;», σε ακούω να (μη) ρωτάς αγαπητέ αναγνώστη!

DIABLO 4: Πώς θα ήθελα να είναι

Ξεκινάω αυτήν την υποενότητα με δύο παρατηρήσεις. Πρώτον, είμαι ένας από τους αρκετούς παίκτες που βλέπουν ιδιαίτερα ζεστά και νοσταλγικά το Diablo 2. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι παραγνωρίζω πόσο περιορισμένο παιχνίδι είναι την τρέχουσα εποχή, με το είδος να έχει εξελιχθεί άρδην. Οι αναγνώστες μας επομένως να περιμένουν αρκετές αναφορές σε αυτό το μέρος της (προς το παρόν) τριλογίας, χωρίς να σημαίνει ότι θεωρώ το D2 ως την επιτομή της σειράς (αυτό ισχύει αλλά μόνο σε σημεία που θα αναφέρω παρακάτω). Δεύτερον, την περίοδο που τακτοποιούσα τις σημειώσεις μου έσκασε το βίντεο από τον That_Deadeye_Guy με το οποίο πολλά σημεία που θα αναφερθούν ταυτίζονται. Αυτό δεν είναι απαραιτήτως αποτέλεσμα πλαγιαρισμού από μεριάς μου, αλλά σύγκλιση απόψεων, καθότι η δομή του άρθρου είχε ήδη πάρει μορφή όταν δημοσιεύτηκε το παραπάνω βίντεο. Σε κάθε περίπτωση, σας προτρέπω να το δείτε! Με δεδομένο ότι θα δούμε το Diablo 4 πιθανώς εντός διετίας – ειδικά έπειτα από το φιάσκο που περιγράψαμε παραπάνω, το αυτοδίκαιο πιτσιρίκι μέσα μου παρουσιάζει μία μικρή ανάλυση σκέψεων για το πώς θα ήθελα να είναι!

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ, ΤΟ Α ΚΑΙ ΤΟ Ω

Αυτό που πάντα έκανε το Diablo να ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα παιχνίδια ήταν ότι πήρε το κλασσικό Sword’n’Sorcery και το μετέφερε σε ένα ζοφερό, grim dark, γοτθικό setting. Ακόμη έχω γνωστό, φερόμενο το προσωνύμιο του Οιωνού, που κάθε φορά που έρχεται στην κουβέντα η εν λόγω σειρά αναφέρει με ένα δέος «εκείνον τον αιματοπνιγμένο νέο στην είσοδο του καθεδρικού ναού». Το πρώτο Diablo από το καλημέρα, ακόμη και σήμερα (με το Belzebub mod) είναι ένα υποβλητικό παιχνίδι. Από την αρχή σε μαγνητίζει. Σε αυτό συμβάλουν δύο βασικά χαρακτηριστικά: η μουσική του και η καλλιτεχνική του προσέγγιση. Δεν θα αναφερθώ στο πλέον αειθαλές Tristram theme το οποίο στοιχειώνει κάθε νεανία που ξεκινούσε την εφηβεία του κάπου εκεί στα μέσα προς τέλη της δεκαετίας του 90. Για εμένα χαρακτηριστικό του πόσο επιβλητικές νότες μπορεί να γράψει ο Matt Uelmen (o οποίος έχει γράψει το soundtrack για τα Torchlight) είναι το ακόλουθο κομμάτι, που κατάφερε να κάνει ένα ανοιχτό χώρο αυτόν στην αρχή του Diablo 2 να φαντάζει κλειστοφοβικός.

Για την καλλιτεχνική του προσέγγιση δεν έχουμε και πάρα πολλά να πούμε που δεν έχουν ήδη ειπωθεί. Το Diablo 3 παρότι ήταν ιδιαίτερα γλαφυρό με πολλά και διαφορετικά περιβάλλοντα, δεν κατάφερε ποτέ να μεταφέρει την απελπισία που συναντούσαμε στους δύο προκατόχους του. Πώς είναι δυνατόν άλλωστε να φτάσει κανείς την κανιβαλική Κλεοπάτρα του Diablo 2, The Countess, το τελευταίο υπόγειο του πύργου της οποίας ήταν βουτηγμένο σε αίμα ή τουλάχιστον τέτοια εντύπωση σου άφηνε το παιχνίδι; Το ίδιο θα μπορούσε να πει κανείς και για το Durance of Hate, το οποίο αν το δει κανείς τώρα δεν φαντάζει κάτι εξωπραγματικό. Πώς διορθώνει κάποιος επομένως την απεικόνιση; Προσωπικά θεωρώ ότι είναι διττό το πρόβλημα άρα και η λύση του. Αρχικώς, η Blizzard πρέπει να κάνει ένα τεράστιο «πισωγύρισμα» στα παλιά και να αφήσει τα υπερκορεσμένα χρώματα. Πολλοί κατηγορούν το WoW ως το παιχνίδι που εδραίωσε αυτήν τη στυλιστική «άποψη» που κοντεύει να γίνει σήμα κατατεθέν για την Blizzard. Θεωρώ ότι η αρχή του κακού έγινε με το Warcraft III, που είχε αρκετά πιο «παιδικά» γραφικά και art direction σε σχέση με την παλέττα του Starcraft. Σε κάθε περίπτωση, φαίνεται ότι η Blizzard κοιτάζει προς τα εμπρός αφού έχει ήδη προσλάβει τεχνικούς ώστε να δουλέψουν σε νέα μηχανή που θα υποστηρίζει DirectX11. Ας ελπίσουμε ότι θα κοιτάξουν ακόμη πιο μπροστά και θα σχεδιάσουν πάνω σε Vulkan, καθώς το ΑΡΙ δείχνει ότι είναι το μέλλον από όλες τις απόψεις. «Και ποιος είναι ο ιδανικός στόχος, γιατί καλή η κριτική αλλά και λύσεις;» θα διερωτηθεί κάποιος. Για μένα η σαπίλα που έχει βγάλει σε αρκετά σημεία το Path of Exile, ο έτερος ανταγωνιστής του Diablo 3, είναι αξεπέραστη.

Από τις πιο σκοτεινές απεικονίσεις σε ένα ήδη σκοτεινότατο παιχνίδι (Path of Exile). Αν το Diablo 4 καταφέρει να έχει τέτοιο ζόφο (με την κατάλληλη νέα μηχανή) και ένα ωραίο διαβολικό Μ+ rating, χωρίς φόβο και πάθος, τότε ΓΙΝΑΜΕ.

Άλλο στοιχείο της ατμόσφαιρας είναι η ίδια η επιλογή του χαρακτήρα στο Diablo 2. Μινιμαλιστική, λιτή, γοτθική, επιβλητική σε έβαζε στο πλαίσιο αμέσως. Οι χαρακτήρες δεν μιλούσαν, απλώς έριχναν ένα animation και καταλάβαινες τι και πώς ήταν ικανός ο χαρακτήρας να κάνει αυτά που ήταν σχεδιασμένος να κάνει. Θέλω πίσω το character selection στο camp. Τόσο απλά.

Μινιμαλιστική είναι επίσης η αφήγηση των Diablo 1 και 2. Θυμηθείτε λίγο τη δεσπόζουσα φωνή του αφηγητή που περιέγραφε τους τόμους και το lore, μακρυά από τις συνεχείς διακοπές και το facetime με τους κακούς της σειράς στο D3. Το Diablo 3 απέτυχε στο 101 της σωστής αφηγηματικής που δεν είναι άλλο από το «άφησε τον αναγνώστη/θεατή να φανταστεί περισσότερα από ότι πραγματικά συμβαίνουν». Τυπικό παράδειγμα για εμένα είναι η περιγραφή του Izual quest στο Diablo 2 και το πόσο σοκαριστικό ήταν όταν τον συναντάς για πρώτη φορά, και πόσο ανίατα βαρετή και ανούσια κλιμάκωση χωρίς καμία αίσθηση σοκ ήταν η συνάντηση στο D3 έπειτα από τα συνεχή teasers του ίδιου Diablo. Άλλο ένα στοιχείο της οικτρής αφήγησης που πρέπει να αποφύγει το D4 είναι η συνεχής χρήση in-game cutscenes, τα οποία απέκοπταν από τη δράση και χτυπούσαν άσχημα στο συνεχές grind. Ενδεικτικό παράδειγμα, η πρώτη αντιμετώπιση του Butcher ή το άνοιγμα της πόρτας και η υποδοχή του poison nova Andariel εις τη μάπαν σε αντιδιαστολή με το συνεχές cutscene fight των Belial ή Diablo στο D4. Από πού μπορεί να λάβει παραδείγματα; Για μένα ο πιο πρόσφατος εκπρόσωπος αριστοτεχνικής αφηγηματικής σε video games την τελευταία δεκαετία δεν είναι άλλος από το Dark Souls. Η ένωση των puzzle από τα τμηματικά lore titbits που δίνει ο τίτλος, ανύψωσαν το παιχνίδι και του απέδωσαν το κύρος που έχει. Ώθησαν την κοινότητα να μιλήσει, να εικάσει, να φτιάξει θεωρίες (fan fiction). Αντίστοιχο lore έχει και το Path of Exile που αγγίζει άνετα το μέγεθος νουβέλας από τις ερμηνείες των διαλόγων του παιχνιδιού.

Κάθε βήμα και ένα βάσανο. Γιατί όχι και στο Diablo; Τουλάχιστον μπορεί να διδαχθεί από τη χρωματική παλέττα και να γυρίσει πίσω στα παλιά!

Επίσης μέγα σφάλμα που πρέπει να διορθώθει είναι πώς ο ήρωας πρέπει ξεκινάει ως ένας πουθενάς που απλώς σύρεται από τα γεγονότα. Υπερπηδά τις δυσκολίες, βγαίνει δυνατότερος, νικάει τον Τελικό Κακό που διέπραξε Ύβρι υποτιμώντας τον Ήρωα ευθύς εξαρχής. Το να μου λέει κάποιος ότι είμαι ο Εκλεκτός από την αρχή του παιχνιδιού είναι βαρετό. Ακόμη και στο Highlander ξέραμε ότι μπορεί να μείνει μόνο ένας, δεν ξέραμε όμως αν όντως θα ήταν ο Highlander. Αυτό μας κρατούσε στα άκρα. Επομένως όλο το concept γύρω από τους Nephalem πρέπει να πεταχτεί στα σκουπίδια. Άλλωστε για εμένα η πιο ενδιαφέρουσα ιστορία είναι αυτή που έχει να κάνει με τους Horadrim Wars και πώς κατάφεραν να εγκλωβίσουν τα Prime Evils πριν τα γεγονότα του Diablo. Αυτό ίσως όμως είναι και setting για άλλο Diablo game (διαβάστε παρακάτω και αφήστε σχόλιο).

Τελευταίο στοιχείο είναι ότι πρέπει να ριχτεί σοβαρό βάρος στο μεγαλύτερο σφάλμα του Diablo 3 που δεν είναι άλλο από το itemisation. Παρότι λειτουργεί σε ορισμένα σενάρια ανταγωνιστικού gameplay, ο σχεδιασμός των set items περιορίζει κατά πολύ τη ολοκλήρωση ενός χαρακτήρα και το πώς αλληλεπιδρά με τον κόσμο. Δεν θα υποστηρίξω την επαναφορά των charms στο inventory καθότι ήταν μηχανισμός ιδιαίτερα ελαττωματικός. Παρόλα αυτά τα runewords είναι κάτι που κοιτάω με ιδιαίτερη νοσταλγία παρότι οδηγούσαν σε ιδιαίτερα ανισόρροπες καταστάσεις (πχ. Enigma με teleport). Το κύρος και η ικανοποίηση όμως που λάμβανες όταν έφτιαχνες σε single-player το Breath of the Dying ήταν ανυπέρβλητα συναισθήματα (ναι, έπειτα από 15 χρόνια μου έπεσε Zod rune!).

Θα προτιμούσα να μην είναι επίσης ένα επιτηδευμένο χωνευτήρι από pop culture references, inclusive circlejerkness, vegan militarism και στοχοποιημένο κοινό μέσω των playable χαρακτήρων: χαρακτηριστικά που στερούν την ταυτότητα από ένα setting, αλλά ξέρω ότι ζητάω πολλά σε έναν marketing-driven κόσμο…

Τελευταίο ίσως στοιχείο που θα ήθελα να τονίσω, είναι η δυνατότητα απουσίας του always-online μηχανισμού. Δεν γίνεται να χάνεις Hardcore χαρακτήρα επειδή έπεσε η ισχύς σε έναν server. Ας δώσουν τη δυνατότητα για offline mode, και ας βρουν άλλους anti-cheating ελέγχους. Ούτως ή άλλως, η Blizzard ποτέ δεν κατάφερε να αποκρούσει αποτελεσματικά του botters και τους scammers στα Diablo 2/3 – σε αρκετά σημεία μάλιστα επεδείκνυε φαινομενικά οικειοθελή άγνοια. Αυτό εναπόκειται στην κοινότητα να τους απομονώσει, όπως ισχύει και σε κάθε online gaming κοινότητα, με τη βοήθεια της εταιρείας βεβαίως-βεβαίως.

Ας το πάμε πιο μακρυά και πέραν του Diablo 4, μιας και ανέφερα το Dark Souls. Από τη στιγμή που μιλάμε για «multiple projects» το Diablo είναι ιδανικό setting για ένα παιχνίδι με gameplay καρμπόν από Dark Souls/Lords of the Fallen. Με ελάχιστο retcon για να δικαιολογήσει τη συνεχή αναγέννηση του ήρωά μας, ένα Diablo-souls εγγυημένα θα αποκτούσε νέο κοινό, αφού τα bosses, οι εχθροί, η γοτθική ατμόσφαιρα ταιριάζουν απόλυτα στο franchise. Φτάσαμε να κάνουμε mobile game Diablo, γιατί όχι και προοπτική τρίτου προσώπου με αργό, αριστοτεχνικό, χορογραφικό, γκρανκινιολικό combat και Dark Souls αισθητική;

ΚΛΕΙΣΑΜΕ

Σε τελική ανάλυση, μιλάμε για παιχνίδια. Το Diablo: Immortal είναι σταγόνα στον ωκεανό, που θα επιφέρει μύρια μυρίων στην Blizzard. Υπάρχουν άλλα 100 πράγματα που δεν έχουμε δει, εκ των οποίων όταν δούμε τα 10 θα χαζογελάμε. Το λέω με βεβαιότητα όχι γιατί πιστεύω ότι η Blizzard είναι η αγία που έχει ως ιερή, ανωτέρα αποστολή την παροχή ψυχαγωγίας, αλλά διότι ξέρει πού είναι το χρήμα και δεν θέλει να χάσει μερίδιο της αγοράς. Ένα πλήγμα στο κύρος της του επιπέδου «ξεπουλήθηκε για τις φάλαινες» θα ήταν πλήγμα και στα κοφίνια της. Το επιχείρημα όμως θα λειτουργούσε, μόνο αν αυτήν τη στιγμή γνωρίζαμε ότι δεν υπάρχει τίποτα άλλο στα σκαριά πέραν του Diablo: Immortal. Και αυτό δεν ισχύει επ’ ουδενί. Είδαμε για πρώτη φορά ένα τεράστιο επικοινωνιακό σφάλμα, αλλά τίποτα που να επηρεάζει τις βασικές πτυχές της game design φιλοσοφίας της στο PC. Μόνο το ότι η εταιρεία ανοίγεται σε νέα αγορά/πλατφόρμα.

Ας πάρουν επομένως τα ευερέθιστα άτομα μία βαθιά ανάσα και ας αναλογιστούν ότι αν είναι σε θέση να εκνευρίζονται με μία ανακοίνωση που έκανε μία εταιρεία για ένα παιχνίδι για mobile συσκευές, τότε έχουν πολλά λυμένα προβλήματα στη ζωή τους ή οφείλουν να επαναπροσδιορίσουν τις προτεραιότητές τους. Μέχρι τότε, Path of Exile, Diablo 2/3, Diablo 1 Belzebub, Grim Dawm, Victor Vran, Van Helsing, Titan Quest, Wolcen μπορούν να τους κρατάνε συντροφιά. Τίτλοι υπάρχουν, χρόνος όχι. Ευχαριστηθείτε τη ζωή και be excellent to one another! North out.

Παύλος Γεράνιος

Γέννημα-θρέμμα της Υπερβορείας, ο Παύλος έκανε καιρό να γνωρίσει την αλληλεπίδραση με την οθόνη. Τα πρώτα παιχνίδια που θυμάται να παίζει ήταν τα Gran Prix, Test Drive, Digger και Flight για DOS σε εποχές που οι περισσότεροι είχαν πλέον Windows... Αυτό δεν τον πτόησε και αγάπησε τη Μητέρα Πλατφόρμα από την πρώτη στιγμή. Θήτευσε και στην άγονη παραμεθόριο των κονσολών (πάντα σε σπίτια φίλων, ποτέ στο δικό του), αλλά το PC ήταν αυτό που τον κράτησε. Λάτρης των ποιοτικών τίτλων από όλα τα είδη, θεωρεί πώς η ιστορία και αυτό που θέλει να πει το παιχνίδι ως μέσο είναι το κυριότερο και όχι η ταμπέλα. Υπάρχουν πάντα οι εξαιρέσεις φυσικά...

22 Comments

  1. Ωραίο κείμενο. Μετά το Wings of Liberty του Starcraft II ήξερα πως η Blizzard δεν έφτιαχνε παιχνίδια για μένα, ακριβώς γιατί έδειξαν πως εγκατέλειψαν οριστικά το σκοτεινό μοτίβο που τους καθιέρωσε πριν από 20 περίπου χρόνια.

    Από ‘κει και πέρα, κάθε επιτυχία να έχουν τα παιδιά και αν ποτέ δημιουργήσουν τίτλο πραγματικά αντάξιο του ονόματος ‘Diablo’ (και όχι χαριτωμένες φρουτοσαλάτες για Ιάπωνες εφήβους) με χαρά να ασχοληθούμε και πάλι!

    1. Σε ευχαριστώ για τα καλά λόγια (compliments εσωτερικής κατανάλωσης :P). Συμφωνώ κατά το ήμισυ. Με το Starcraft II WoL έδειξε ότι πλέον το story development έχει περάσει σε δεύτερη μοίρα και έχουν δώσει έμφαση στα mechanics και στο gameplay design. Για αυτό άλλωστε έχω πάντα μία ενοχή όταν παίζω Blizzardοπαίχνιδα ακριβώς διότι “γεύομαι” το gameplay χωρίς να κερδίζω κάτι περισσότερο.

      Ελπίζω φυσικά σε μία αγνή μαυρόψυχη έκδοση του Diablo 4 και εδώ θα είμαστε.

  2. Όπως είπες, έγινε πριν από 20 χρόνια. Ο κόσμος αλλάζει, η αγορά αλλάζει και η καταναλωτική προσέγγιση επίσης. Έμαθα να το αποδέχομαι αυτές τις αλλαγές και να αγοράζω/παίζω μόνο ό,τι μου αρέσει. Δεν σκάω γιατί κάποια εταιρεία (που σκοπό έχει το κέρδος, όχι τη δημιουργία παιχνιδιών, αυτό είναι το μέσο από το οποίο προέρχεται το κέρδος) αποφάσισε να βγάλει πολλά χρήματα, χρησιμοποιόντας δικης περιουσία. Απλά δε της δίνω τα δικά μου. Δεν αγόρασα το D3, γιατί διαφωνούσα με το always on-line και θα κάνω το ίδιο με το Immortal, γιατί δεν είμαι fan του mobile. Όταν και αν βγάλει κάτι που μου αρέσει θα το πάρω.

    Συμφωνώ με την άποψη ότι, όταν έχεις χρόνο να γρινιάζεις για κάτι τέτοιο, έχεις λυμμένα πολλά προβλήματα στη ζωή σου και σε παίρνει να αντιδράς σαν 10 χρονών παιδί.

    1. Και αυτή είναι η σωστή στάση. Κατανοώ απολύτως την απογόητευση των fans, δεν τους αποκαλώ entintled, αλλά ήμαρτον με το brand identity (ταύτιση λογοτύπου). Δεν είμαι η Blizzard, ούτε η ζωή μου είναι η Blizzard. Αν δεν κάνει κάτι που δεν μου αρέσει, πάμε παρακάτω. Ζούμε σε μία εποχή με την άνεση να βλέπουμε 3-4 indie διαμάντια και άλλες 2-3 ΑΑΑ κυκλοφορίες. Το να χάσω κάτι που ποτέ δεν είχα (νέο Diablo παιχνίδι), δεν είναι απώλεια!

  3. Πολύ ωραίο άρθρο.

    Οι αντιδράσεις πιστεύω υπήρξαν λόγω του «ξαφνικού» της υπόθεσης. Άλλο περίμεναν, και άλλο τους βρήκε. Σιγά σιγά θα ηρεμήσουν οι περισσότεροι απ’ αυτούς που υπερ-αντιδρούν, και μπορεί να είναι κι απ’ τους πρώτους που θα το παίξουν. Καλώς ή κακώς, ό,τι και να βγάλει η Blizzard, θα το στηρίξει η κοινότητα (έτσι έχω καταλάβει τουλάχιστον).

    Κάτι παρόμοιο (σε μικρότερη κλίμακα) είχε γίνει και με το port του PoE στο Xbox One. Οι υγιείς αντιδράσεις (ήμουν κι εγώ σ’ αυτές) έλεγαν ότι θα έπρεπε η GGG να επικεντρωθεί στα προβλήματα που ήδη είχε το PoE, αντί να βάλει άλλον έναν μπελά στο κεφάλι της. Δεν λέγαμε ότι το Xbone είναι του Diablo (got it?). Βέβαια υπήρχαν κι οι επαναστάτες του πληκτρολογίου, που έφεραν την καταστροφή λέγοντας ότι το PoE έφτασε στο τέλος του κι άλλα τέτοια χαριτωμένα.

    Τώρα που θα βγει και στο PS4, δεν άνοιξε ρουθούνι.

  4. Ξέρε το κοινό σου και κάνε ανακοινώσεις για το κοινό σου ακόμα και αν πουλάς κάτι που δεν ενδιαφέρει το κοινό σου τόσο πολύ.

    Οι εκπρόσωποι του ειδικού τύπου εκτέθηκαν με τις αντιδράσεις στις αντιδράσεις του κοινού χρησιμοποιώντας βλακώδεις εκφράσεις και παίρνοντας πάντα τους μ@λ@κες ως παραδείγματα. Ηταν μια συνολική εκδήλωση απογοήτευσης, με ορισμένους ενήλικους δωδεκάχρονους να τραβάνε το σκοινί, αλλά ήταν μιά αρκετά ήπια διαμαρτυρία, έχουμε δει και χειρότερες. Δεν άξιζε αυτή την αντιμετώπιση από τους δημοσιογράφους αν και θα τους δώσω το ελαφρυντικό πως έχουν δει πολλά τα ματάκια τους και παρασύρθηκαν. Έδειξαν να είναι και αυτοί εκτός τόπου και χρόνου.

    Τώρα, η Blizzard τα λεφτά μας θέλει, δε βγάζει προϊόντα για τη ψυχή της μάνας της, καλά κάνει που αναπτύσσει το mobile κομμάτι και αυτό είναι σοβαρή επιχειρηματική κίνηση, υπάρχουν αρκετά κορόιδα που ξοδεύουν λεφτά εκεί. Το τί θα κάνει με τα λεφτά που θα βγάλει δε το ξέρω αλλά δεν περιμένω και πολλά από ένα κερδοσκοπικό οργανισμό όταν αυτός δείχνει να έχει χάσει την επαφή του με το κοινό που τον στήριξε όλα αυτά τα χρόνια.

    1. Η πραγματικότητα είναι πως ελάχιστοι από τους παίκτες που αγοράσαμε και λιώσαμε τα Warcraft I,II, Starcraft και Brood War, Diablo I & II ασχολούμαστε ακόμη με την Blizzard. Το νέο κοινό που προσέλκυσαν μέσω του WoW και της μετέπειτα ολικής Live Games στροφής τους, είναι φυσικά πολλαπλάσιο και επιφέρει πολύ μεγαλύτερα κέρδη σε αυτούς από τις δικές μας ‘ασήμαντες’ μια κι έξω αγορές.

      Πλέον η φάση δεν είναι ‘έχω προϊόν και το αγοράζουν Χ άτομα’ αλλά ‘Έχω Υ άτομα που δίνουν τόσα κάθε μήνα, για πάντα και τους αρμέγω μέχρι να πέσει ο ήλιος’. O tempora, o mores.

  5. Συγκρατημένη και με επιχειρήματα η προσέγγισή σου Northlander! Λογικά, όμως, έδωσες χρόνο στον entitled εφηβο που κρύβεις κι εσύ μέσα σου να σκεφτεί και να αντιδράσει πιο ψυχραιμα 😉

    Πιστεύω πως πραγματι η μέτρια παρουσίαση ηταν αυτή που τροφοδότησε περισσοτερο τις αντιδράσεις! Και το HearthStone ειναι ενα παιχνιδι εξω απο την μεχρι τότε γκαμα της Blizzard αλλα κερδισε πολλους πιστους φιλους!

    Εγώ ειμαι της αποψης (μετα το cooling off process) πως αφού δε με εκφράζει το mobile gaming απλά δε θα αγοράσω το Immortal. Υπαρχει μια γενια εκει εξω που εχει μαθει να παιζει στο κινητό ομως! Ας τους καλωσορίσουμε κι αυτους στο Tristram: the more the merrier, αφού καθε εταιρεία θελει πηγές εσόδων 🙂

    Περιμένω ανυπόμονα το D4, δεν μπαίνω στη διαδικασία να πω πως θα το ηθελα για να μην παγιδευσω την προσμονή μου στην δική μου προσωπική φαντασίωση 🙂

    Happy Grinding!

    1. Ισχύει αυτό που λες. Μέτρησα μέχρι το 10, συνειδητοποίησα το ότι η Blizz δεν θα εκπληρώσει ποτέ το 100% των προσδοκιών, δεν το οφείλει άλλωστε και πάμε παρακάτω. Το όραμα που μπορεί να έχει είναι εντελώς διαφορετικό και πιθανότατα σίγουρα ξέρει καλύτερα αφού σχεδιάζει με προοπτική δεκαετίας με πολλαπλάσιους πόρους και δυναμικούς. Εγώ είμαι ένας απλός καταναλωτής για αυτούς, που θα αποφασίσω με το πορτοφόλι μου.

      Diablo 4 όποτε αυτό ΒΓΕΙ σε τελική μορφή θα το δούμε και θα κρίνουμε αν αξίζει το χρόνο μας.

  6. Οι άνθρωποι που έχουν προβλήματα πολλές φορές ασχολούνται με παιχνίδια, άλλα ψυχαγωγικά μέσα, φυσικές δραστηριότητες κι ότι τραβάει του καθενός η όρεξη για να ξεφύγουν απο αυτά. Εσείς έχετε ολόκληρη ιστοσελίδα που αρθρογραφεί για παιχνίδια, άρα είστε άνθρωποι που δεν έχετε προβλήματα ή θεωρείτε το κοινό σας ένα μάτσο βολεμένους;

    Δεν νομίζω ότι ο μέσος άνθρωπος που διαλέγει να ψυχαγωγηθεί μέσω βιντεοπαιχνιδιών, γνωρίζει απαραίτητα και οικονομικά. Αν γνώριζε δε, θα σας έλεγε ότι ο κλάδος της τεχνολογίας γενικότερα σημειώνει ύφεση, δεν παρατηρείται μόνο στην activision, επομένως και η πτώση της activision έχει να κάνει σε μεγάλο βαθμό με την γενικότερη ύφεση του κλάδου.

    Το πρόβλημα καθεαυτό δεν τεμαχίζεται για να αποδοθεί στην έλλειψη ατμόσφαιρας, το always online, κι άλλα επιμέρους στοιχεία που μπορεί να έχουν προσωπική απήχηση για τον καθένα μας. Το πρόβλημα είναι πως είναι πλέον προϊόν, έτσι πλασάρεται, έτσι αναγνωρίζεται απο το κοινό κι έτσι αντιμετωπίζεται. Δε σου αρέσει το kit kat, το σούπερ μάρκετ είναι γεμάτο σοκολάτες, πάρε άλλη. Το diablo πριν γίνει προϊόν, είχε χαρακτήρα τον οποίο έχασε γιατί έδιωξε τον πυρήνα δημιουργικότητάς του, τη blizzard north, τον brevik και τον schaefer. Ας το αφήσουν να πεθάνει το franchise, απλά ξεφτιλίζουν το κουφάρι του όπως με το diablo 3 που πέθανε τόσο γρήγορα, που σήμερα όσοι ασχολούνται ενεργά μαζί του, άλλοι τόσοι ασχολούνται με το 2. Οι δε speedrunners και streamers δείχνουν να έχουν προτίμηση στο 2.

    Η ερώτηση δεν είναι αν θα υπάρξει diablo 4, η ερώτηση είναι θα είναι ένα καλό game το diablo 4? Αναφέρθηκε και το αγαπημένο dark souls της from. Τα dark souls και τα τρία μέχρι στιγμής είναι πιστά στο χαρακτήρα τους και το διαφορετικό διοχετεύτηκε μέσω του bloodborne και προσεχώς στο sekiro. Κι αυτή η προσέγγιση αντι να διαμαρτύρονται για τις φαρμακοβιομηχανίες, διαμαρτύρονται για ένα παιχνίδι είναι ακραία. Δεν γίνανε μαζικές αυτοκτονίες, δε βγήκε κόσμος στο δρόμο να διαδηλώσει, στα forums της εταιρείας που η ίδια υποστηρίζει πως υπολογίζει το feedback, εκφράστηκε δυσαρέσκεια και κριτική. Απο εκεί και πέρα ναι οκ θα παίξω wolcen, it lurks below, θα πάω κολυμβητήριο, θα πάω στη δουλειά μου, πως είναι εκτός ορίων να πω και ένα “ρε blizzard μαλακία έκανες κι έχασες έναν οπαδό”;

    1. Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Φυσικά και έχουμε όλοι προβλήματα. Θεωρώ ότι η αναγωγή σου όμως είναι λάθος και παρερμηνεύεις το σκεπτικό μου. Θα δώσω ένα απλό παράδειγμα: Χ νέος οικογενειάρχης ζορίζεται οικονομικά διότι το αφεντικό δεν του πληρώνει τις υπερωρίες. Αυτό σημαίνει ότι δεν βλέπει τέκνο, παράλληλα με την απλήρωτη εργασία κ.ό.κ. Ταυτόχρονα Υ αγαπημένη εταιρεία videogames, στα οποία αφιερώνει χρόνο για να ξεχνιέται, τού λέει ότι δεν θα ενσωματώσει το Ω υλικό Day0, αλλά σε μετέπειτα DLC. Και αρχίζει γράφει κατεβατά για προδοσίες κτλ. Η δική μου θεώρηση είναι ότι κάποιος θα έλεγε “meh” και θα προχωρούσε να λύσει το κύριο.

      Σίγουρα δεν καταδικάζω την αυθόρμητη συμπεριφορά κανενός, παρά το παραπάνω παράδειγμα. Αυτό που (πιστεύω ότι) σαφέστατα διατύπωσα είναι ότι όταν βλέπεις υπερβολικά γραπτά του τύπου “Blizzard με πρόδωσες, πώς μπόρεσες;” και ανάγουν ως κύριο πράγμα της ζωής τους με τη δραματοποιημένη γραφή τους είναι ακραίο. Και μιλάμε για ένα μεγάλο μερίδιο κόσμου που εδράζεται στις ΗΠΑ όπου πχ. η υγειονομική περίθαλψη είναι χρυσάφι, αλλά τέτοια αντανακλαστικά είναι μετρημένα στα δάχτυλα (σε αντιπαραβολή με την υπόθεσή μας για την οποία υπήρξε petition για να ακυρώσουν το Diablo: Immortal με ήδη 35Κ υπογραφές!). Τονίζω και υπενθυμίζω ότι όλες αυτές οι αντιδράσεις γίνονται εν γνώση ύπαρξης και άλλων project στο υπόβαθρο. Εν τέλει το “ρε blizzard μαλακία έκανες κι έχασες έναν οπαδό” δεν στέκει, καθώς κρίνει εκ του δέντρου, παρότι γνωρίζει ότι υπάρχει δάσος.

      Αποδέχομαι τη διατύπωσή σου για το ότι κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να γνωρίζει οικονομικά. Δεν αποδέχομαι την παρακάτω πρόταση περί υφέσεως του κλάδου της τεχνολογίας καθότι γενικοποιούμε έναν κλάδο, ενώ ουσιαστικά εξετάζουμε μία υποδιαίρεση αυτού: τα videogames. Τα νούμερα εδώ είναι αμείλικτα σύμφωνα με τα ιστορικά και τις προβλέψεις για το τζίρο της βιομηχανίας όπως φαίνονται στην εικόνα παρακάτω:

      Συμφωνώ απολύτως ότι το πνεύμα του Diablo μέχρι στιγμής έχει μεταποιηθεί. Αλλά όπως είπαν και σχολιαστές από πάνω, αν τα πράγματα ήταν στάσιμα σε ένα διάστημα 20ετίας τότε κάτι θα πήγαινε στραβά. Συμφωνώ απολύτως ότι τα πράγματα είναι πλέον τόσο απογυμνωμένα ώστε αυτό που αγάπησες και εσύ κι εγώ έχει υποπέσει στην κατηγορία χαρακτηρισμού “προϊόντος”. Θα αντιπαραβάλω ότι ανέκαθεν έτσι ήταν, απλώς κοιτούσαμε (και προερχόμαστε τολμώ να πω) από μία αγνότερη εποχή όπου η βιομηχανία χαρτογραφούσε ακόμη νερά, η Bullfrog υπήρχε, κάθε studio έβαζε μεράκι διότι γνώριζε ότι αυτό είναι το πρώτιστο κριτήριο για την επιτυχία του εκάστοτε τίτλου. Από τη στιγμή που το hobby κυριολεκτικά γιγαντώθηκε (διάγραμμα παραπάνω), εταιρείες είδαν ότι μπορούν με απλή κονσέρβα να βγάλουν εκατομμύρια καλύπτοντας τις απαιτήσεις/προσδοκίες του ελάχιστου κοινού παρανομαστή. Το παράδειγμα της εξέλιξης του Call of Duty είναι ταιριαστό. Μεράκι εξακολουθεί να υπάρχει, αλλά αυτό περιορίζεται σε ιδιωτικά studios (όχι public companies με επενδυτές και μετόχους). Το παράδειγμα της Larian εντός του άρθρου δεν ήταν τυχαίο!

      Δεν είμαι ούτε πληρωμένος της Blizzard, ούτε θεωρώ ότι είναι αλάθητη. Κλείνω σημειώνοντας ότι για εμένα η Blizzard έκανε επικοινωνιακό στραβοπάτημα, και πιστεύω ότι θα επανεξετάσει τα πρωτόκολλα αλληλεπίδρασής της με το κοινό. Η ανακοίνωση από μόνη της με άφησε εν τέλει αδιάφορο, καθότι γνωρίζω ότι θα υπάρξουν προϊόντα τα οποία στοχεύουν σε εμένα, και θα τα κρίνω όταν με το καλό έρθουν στο φως της δημοσιότητας. Όλα αυτά τα λέω με καλή καρδιά και διάθεση συζήτησης, αφού αυτός ήταν και ο τελικός στόχος αυτού του άρθρου. 🙂

      1. Συνεχίζει να με ξενίζει η παρουσία διαγραμμάτων και τάσεων σε ένα άρθρο για βιντεοπαιχνίδια με τις προβολές της αγοράς για το 2021. Είτε κοιτάω το δέντρο είτε το δάσος το diablo immortal με αφήνει αδιάφορο και όχι δεν ήταν πάντα έτσι, ούτε τώρα είναι έτσι γενικότερα. Ισχύει κατά περίπτωση όταν κάτι γιγαντώνεται και ξεχειλώνει για να διεισδύσει σε αγορές, κουλτούρες, να κάνει αυτό που λέμε “να αρέσει σε όλους” όπως λες κι εσύ “Μεράκι εξακολουθεί να υπάρχει, αλλά αυτό περιορίζεται σε ιδιωτικά studios”. Το να επιβραβεύω μια μικρότερης κλίμακας παραγωγή αγοράζοντάς ή/και διατυπώνοντας δημόσια μια καλή κριτική (εφόσον έχει αυτό το μεράκι), είναι εξίσου θεμιτό και με το να κριτικάρω το diablo immortal ή/και να μη δώσω τα λεφτά μου στη blizzard για αυτό.

        Η βασική μου διαφωνία μαζί σου (που δε σε γνωρίζω προσωπικά, για το άρθρο μιλάω) είναι πως για εμένα είναι ξεκάθαρο ότι σκοτώνει το franchise η blizzard και δεν υπάρχουν αντενδείξεις, όλες οι κινήσεις που έχει κάνει μετά το D2:LOD προς τα εκεί το πάνε. Η οικονομική επιτυχία του d3 δεν μας άφησε με ένα καλό παιχνίδι. Άφησε στη blizzard λεφτά για να κάνει το franchise ακόμα χειρότερο με ένα mobile game που είναι προφανές ότι έχει λιγότερα features απο τα προηγούμενα diablo. Δηλαδή τα έσοδα της εταιρείας αυξάνονται και τα στανταρντς της πέφτουν! Όπως λες “μπορούν με απλή κονσέρβα να βγάλουν εκατομμύρια καλύπτοντας τις απαιτήσεις/προσδοκίες του ελάχιστου κοινού παρανομαστή”, δε σημαίνει ότι μια στάση απάθειας απο πλευράς μου ή και δικής σου είναι ωφέλιμη. Οι ακραίες αντιδράσεις που περιγράφεις για προδοσία κλπ μου είναι αδιάφορες γιατί δεν νιώθω τέτοιο πάθος για το παιχνίδι ώστε να νιώσω προδομένος. Απο την άλλη ο τυπάς που στη blizzcon ρώτησε αν ήταν πρωταπριλιάτικο αστείο, είχε πολύ δίκιο γιατί υπήρξε όντως ένα πρωταπριλιάτικο αστείο με το malthael στη θέση του flappy bird (happy reaper 1.0). Και τώρα έκαναν περίπου outsource το diablo franchise σε ένα παιχνίδι της netease που νομίζω λέγεται gods ή κάτι τέτοιο. Και σου ξαναλέω το ότι θα βγει diablo 4 δε μου λέει κάτι, το ερώτημα είναι αν το diablo 4 θα είναι ένα καλό game και δεν υπάρχουν ενδείξεις για αυτό. Αντιθέτως το να πιστεύεις μετά απο την πορεία που έχει πάρει το franchise μετά το diablo 2 LOD ότι υπάρχει ελπίδα είναι fanboy-ισμός.

        Παρατηρείται ένα μοτίβο στη μαμά blizzard. Συλλογή ταλέντου, παροχή κατάλληλων μέσων για την εκπλήρωση του οράματος, επιτυχία, εγκλωβισμός, αποχώρηση ταλέντου, υποπροϊόντα. Δες τι έγινε πρόσφατα με τον ben brode, που πριν το hearthstone απλά δεν υπήρχαν digital card games, ήταν όλα επιεικώς μέτρια (άλλη μεγάλη συζήτηση η WOTC). Έφτιαξε ολόκληρο genre, έθεσε τα στάνταρντς, το έκανε καλύτερα απο ότι το έχει κάνει κάποιος μέχρι τώρα, επεκτάθηκε στη mobile αγορά πάνω στην οποία δεν είχε μερίδιο και μετά τι; Απλά έφυγε ο Brode γιατί ξύπνησε στραβά; Δεν πιστεύεις ότι κάποιοι απο τους λόγους που έφυγε ο brode είναι ίδιοι με τους λόγους που διαλύθηκε η blizzard north?

        1. Δεν μπορώ να εικάσω και να τοποθετηθώ για πράγματα που δεν γνωρίζω, ειδικά όταν πρόκειται για εσωτερική ανακατανομή και πώς χειρίστηκαν καταστάσεις εντός της εταιρείας. Επομένως δεν μπορώ να σχολιάσω την τελευταία ερώτηση. Σίγουρα τα στελέχη της Blizzard North έφυγαν λόγω χειρισμών της Vivendi αυτό το έχουν ομολογήσει και οι ίδιοι. Αλλά για τον Brode είναι άλμα λογικής να υποθέσω ότι υπάρχουν ίδιοι λόγοι. Εκτός και αν ο ίδιος έχει πει κάτι, το οποίο μου διαφεύγει καθότι το HearthStone δεν το ακολούθησα, όπως δεν θα κάνω και με το D:I. Γενικώς πάντως υπάρχει μεγάλη συγκοινωνία ταλέντου μεταξύ των studio στο Irvine, αυτό είναι κάτι που έχω διαπιστώσει από το ελάχιστο που έχω παρακολουθήσει το backstory διάφορων στελεχών.

          Πιστεύω ότι έχασες μεγάλο μέρος του νοήματος αυτών που ήθελα να πω και ξαναδιαβάζω το κείμενο μου ώστε να καταλάβω πού έσφαλλα εκφραστικώς. Η ελπίδα του ότι μπορεί να είναι το Diablo 4 αξιοπρεπέστατος τίτλος δεν είναι fanboyισμός. Περιέγραψα σαφώς τι θα έκανε για τα δικά μου γούστα το D4 ιδιαίτερα ελκυστικό, σε κάθε άλλη περίπτωση θα είναι κάτι διαφορετικό (προς το χειρότερο ή καλύτερο θα δείξει) από αυτό που περιμένω/θα ήθελα να δω. Ποτέ δεν ισχυρίστηκα ότι είμαι πεπεισμένος πως η Blizzard θα παραδώσει ένα D2: LoD Redux στο D4. Αυτό θα ήταν όντως fanboyισμός. Άρα είναι τουλάχιστον ατυχής ο χαρακτηρισμός σου. Απλώς δίνω το λεγόμενο benefit of doubt και θεωρώ ότι η Blizzard είναι ακόμη σε θέση να μάθει από τα λάθη της. Η οικονομική άνεση που θα προσφέρει το Diablo: Immortal παρέχει μία πρώτης τάξεως ευκαιρία το Diablo 4 να είναι απομακρυσμένο από παθογένειες και να είναι ένα πραγματικό back-to-the-roots παιχνίδι. Αν θα είναι ή όχι, μένει να το δούμε. Σε κανένα σημείο δεν είπα “βάζω το χέρι μου στη φωτιά το Diablo 4 είναι αυτό που δεν ήταν το Diablo 3, θα είναι και το PoE-killer”. Πολύ απλά διότι δεν έχω δει ίχνος από το παιχνίδι.

          1. Σε ευχαριστώ που μπαίνεις στον κόπο και διαβάζεις και γράφεις όλα αυτά. Όσον αφορά το άρθρο κι αν έχεις αποδώσει αυτό που θέλεις να μεταφέρεις, μόνο εσύ μπορείς να το κρίνεις, το οποίο διαφέρει με το διάλογο που έχουμε ανοίξει τώρα.

            “Η οικονομική άνεση που θα προσφέρει το Diablo: Immortal παρέχει μία πρώτης τάξεως ευκαιρία το Diablo 4 να είναι απομακρυσμένο από παθογένειες και να είναι ένα πραγματικό back-to-the-roots παιχνίδι.”

            Γιατί το λες αυτό; Το D3 ήταν τεράστια οικονομική επιτυχία, δεν έλειψαν στη billzard τα λεφτά και έκανε αναγκαστικά ένα mobile game, ούτε τα λεφτά που έβγαλε την οδήγησαν σε ένα καλύτερο παιχνίδι. Απεναντίας η οικονομική επιτυχία της blizzard με ένα μέτριο παιχνίδι όπως το D3 την ωθεί ακόμα μακρύτερα απο το χαρακτήρα του franchise, σε ένα mobile game. Ο τίτλος του άρθρου που έχεις γράψει είναι “Σκοτώνει όντως η Blizzard το Diablo franchise;” και για εμένα η απάντηση είναι προφανώς και το σκοτώνει και πάνω σε αυτό επιχειρηματολογώ. Εσύ τελικά τι πιστεύεις το σκοτώνει ή όχι; Γιατί δεν έχεις κάποια ξεκάθαρη τοποθέτηση ούτε στο άρθρο, ούτε στο μετέπειτα διάλογο και το benefit of doubt που λες το βασίζεις σε επιχειρήματα που έχουν να κάνουν κυρίως με οικονομικά. Προτείνεις μια εκδοχή του επόμενου diablo που μπορεί να σώσει το franchise (respect) μα δε σχολιάζεις κάπου αν υπάρχει κίνητρο ή διάθεση απο την πλευρά της blizzard για αυτό.

            Το ίδιο το επικοινωνιακό σφάλμα όπως το χαρακτηρίζεις δεν είναι ενδεικτικό της απομάκρυνσης της εταιρείας απο το χαρακτήρα του παιχνιδιού και κατά επέκταση και του κοινού που το απολαμβάνει; Όπως είπε και ο συνάδελφός σου o tempora o mores και μου φάνηκε πολύ έξυπνο να μιλάμε πλέον για PoE-killers απο την πλευρά σου, που κι αυτό θεωρώ ενδεικτικό του θανάτου του franchise. Καλή μέρα να έχουμε

  7. Συνεχίζω εδώ την κουβέντα με το φίλο mails διότι μας τελειώσε ο χώρος στα reply όπως φαίνεται. Μην το συζητάς για κόπους ή όχι, είναι χαρά αυτή η αλληλεπίδραση. 😀

    Συμφωνώ μαζί σου ότι το Diablo 3 μοσχοπούλησε στο release θέτοντας νέα ρεκόρ. Παρόλα αυτά δεν θεωρώ ότι είχε βιώσιμο οικονομικό μοντέλο για την εποχή του (και το αναφέρω εν τάχει στο άρθρο). Οποιαδήποτε εταιρεία (gaming, pharma, tech) έχει συνήθως τεράστιο R&D από πίσω που ο τελικός αποδέκτης δεν βλέπει ποτέ, το οποίο φυσικά είναι έξοδα. Παρότι επομένως υπήρχε μικρή ομάδα που δούλευε στο Diablo (για τα πλαίσια της Blizzard μικρή είναι 40-100 άτομα, όσο ένα μεσαίο studio δηλαδή) αυτή κόστιζε στην εταιρεία. Κυνικά αν το δεις το francise κόστιζε/μείωνε τα κέρδη της εταιρείας για το support που απολάμβανε (έστω και αν οι fans θεωρούν ότι υστερεί – τα Seasons είναι αστεία). Οφείλω να πω ότι διαφωνώ άρδην με αυτήν την τακτική, αλλά πλέον έχει επιβληθεί η νοοτροπία του “games as a service”, παρά να κοιτούν να φτιάξουν έναν ολοκληρωμένο τίτλο και έπειτα να προχωρούν σε άλλον (αυτό δεν είναι αποκλειστικό της Blizzard). Αυτά πάντα για τις public-traded εταιρείες.

    Η απάντησή μου αν το σκοτώνει ή όχι είναι η εξής: θα περιμένω να δω τι έχει κάνει με το Diablo 4 που είναι το όραμα της για το PC και έπειτα θα κρίνω. Αν ο τίτλος φέρει στο τέλος έστω και τα μισά από αυτά που περιγράφω πιστεύω θα είμαστε σε καλό δρόμο. Φυσικά κρατάω μικρό καλάθι, αλλά προς το παρόν δεν πιστεύω ότι έχει βάλει το καρφί στο φέρετρο. Το mobile announcement ήταν ένα παράπλευρο project, μία πολύ λογική business κίνηση, με εντελώς εσφαλμένο επικοινωνιακό πρότσες. Το PoE δυστυχώς δεν κέρδισε ποτέ την τεράστια μερίδα των Diablo-fans για πολλούς λόγους, αλλά έθεσε τα standards κατ’εμέ σε πολλά στοιχεία gameplay, narrative, gritty ατμόσφαιρας, παρά τα λάθη του. Εξ’ου και το PoE-killer. Καλημέρα!

    1. Fair enough πήρα την απάντησή μου. Λίγο εκτός του αρχικού θέματος, αλλά θα ήθελα να επεκταθώ στο game as a service. Απο μόνο του δεν είναι προβληματικό και δε δικαιολογεί την ανικανότητα της blizzard να παραδώσει κάτι παραπάνω απο 2 dlc στα 6(?) χρόνια κυκλοφορίας του D3. Εγώ για το reaper of souls τα ακούμπησα, για necromancer όμως όχι. Για τη βιωσιμότητα του D3 δεν έχω να προσθέσω κάτι σε αυτά που έχεις πει, γιατί αν αφαιρέσεις το always online το D3 αυτόματα παρουσιάζει μόνο κέρδη. Επίσης το D3 είχε βιώσιμο οικονομικό μοντέλο στο release, το real money auction house που είναι ακόμα μια μεγάλη συζήτηση απο μόνο του, γιατί κι εκεί το πρόβλημα δεν ήταν το AH καθεαυτό αλλά το itemisation που απέδιδε περισσότερο να χειριστείς την αγορά για να προχωρήσεις το παιχνίδι, παρά να παίξεις το παιχνίδι.

      Η Ubisoft έχει κοινές μετοχές και ήταν απο τις πρώτες που καθιέρωσαν το games as a service. Παρόλα αυτά δε βλέπω κάποιον δυσαρεστημένο με το assasin’s creed, το south park, το clancy franchise κλπ. Δες τη Nintendo που έχει κοινές μετοχές και τα αριστουργήματα που βγάζει στα παραδοσιακά franchise της (mario, zelda). Και προφανώς η λίστα μπορεί να συνεχιστεί με παραδείγματα εταιρειών και τίτλων που δεν αλλοιώθηκαν τόσο στο πέρασμα του χρόνου και ικανοποιούν σε μεγάλο βαθμό το παραδοσιακό κοινό χωρίς να αποκλείουν την εισροή νέου κοινού. Όπως υπάρχουν κι άλλα τόσα παραδείγματα εταιρειών με κοινές μετοχές που τα έκαναν μούσκεμα, όπως η blizzard κατα τη γνώμη μου. Στο μυαλό μου έχω τη square enix, την Konami και την EA. Εκεί που καταλήγω είναι ότι υπάρχει σωστός τρόπος να κάνεις κάτι και υπάρχει και λάθος. Το κενό που άφησε στην αγορά το D2 δεν έχει καλυφθεί ικανοποιητικά απο έναν τίτλο, έχει καλυφθεί εν μέρει απο τα MOBA και απο το POE ίσως και μερικούς άλλους τίτλους σε ελάχιστο βαθμό. Σειρά λαθών επι σειρά ετών, έτσι θα υποτίτλιζα το diablo franchise μετά και το diablo immortal.

      Κι αφού γίναμε πλέον φίλοι και πραγματικά χαίρομαι για αυτό, γιατί οι ιδέες μας μάχονται όχι οι προσωπικότητές μας, ας πούμε και για το PoE που κι εμένα εδώ μου κάθεται. Αν μπορούσα να παίζω PoE, θα έπαιζα και diablo 2. Δεν παίζω κανένα απο τα δύο, γιατί τα μάτια μου πονάνε. Το PoE μοιάζει να φτιάχτηκε σε φάση “τι κρατάει τον παίχτη στο παιχνίδι; το grind. Αυτό θα κάνουμε”. Ένα ασυμμάζευτο skill tree χαοτικότερο κι απο το sphere grid του Final fantasy X. Γραφικά μιας δεκαετίας πίσω. Αφήγηση αδιάφορη. Κάνε με να μπω μέσα στον κόσμο, κίνησε μου το ενδιαφέρον, αλλιώς πως να κάνω grind? Και για αυτό έχεις repsect απο εμένα, επειδή αναφέρεις τα dark souls, που έχουν μέσα πράγματα για να έχει ο κόσμος του παιχνιδιού συνέπεια προς τον εαυτό του. Έχει τραχανοπλαγιές για να πας να κάνεις gesture praise the sun, έχει αντικείμενα που είναι άχρηστα γιατί πρέπει να υπάρχουν, έχει χαρακτήρες αδιάφορους για να δεις πως μπορεί να καταντήσεις κλπ κλπ κλπ. Έχουν τόσο ιδιαίτερη αφήγηση τα dark souls που στο πρώτο playthrough λες “τι έγινε τώρα, τι έπαιξα” και για καιρό πιστεύεις οτι απλά δεν έχει σενάριο. Κάτι τέτοιο έγινε και στο diablo. Ο lazarus, ο Cain, ο Leoric, ενας lachdanan και στο τέλος σκότωσα ένα διάολο αλλά μετά έβαλα ένα πετράδι στο κούτελό μου και δαιμονίστηκα κι εγώ; Δε σταμάτησαν να βγαίνουν καλά παιχνίδια, ούτε έχουμε την αίσθηση ότι τα παιχνίδια που παίζαμε παλιότερα ήταν καλύτερα λόγω παιδικής ηλικίας (κι εγώ με Τσουρινάκη και Κράτσα μεγάλωσα). Αριστουργήματα εξακολουθούν να βγαίνουν και κάποια franchise απλά κάποια στιγμή τελειώνουν. Καιρός να δούμε και κάτι καινούριο απο τη blizzard που δεν είναι για casuals, γιατί το τελευταίο πρωτότυπο universe της blizzard είναι το overwatch και εμένα δεν με ικανοποίησε.

      1. Θέτεις πάρα πολλά εύστοχα σημεία με τα οποία συμφωνώ. Το PoE όντως έχει προβληματική μηχανή η οποία, παρά τις μαζικές βελτιώσεις που έχει δεχτεί, φαντάζει ακόμη αρκετά clunky. Λογική απόρροια μιας in-house μηχανής από ένα studio που δεν είχε ούτε τους πόρους ούτε το προσωπικό του μεγάλου ανταγωνισμού. Για αυτό η Blizzard πρέπει να μπει εγωιστικά και να πει “θα κάνω το ίδιο 10 φορές σκοτεινότερο”. Πρέπει να ξεφύγουν από το art direction με τα κορεσμένα χρώματα που ακολουθούν μονόδρομα από το Warcraft III.

        Η μόνη μου διαφωνία είναι στην αφήγηση του PoE που ειδικά μετά το τελευταίο μεγάλο expansion με τα δέκα acts, έχει απογειωθεί. Καταπληκτικό world-building. Η τοποθέτηση όλων των ασύμμετρων διαλόγων, των περιβαλλόντων χώρων και των τεράτων, η ίδια η ύπαρξη των gems συνθέτουν ένα περίπλοκο puzzle το οποίο έχει μπει στη σειρά μόνο για τα πρώτα τέσσερα acts.

        Μακάρι να μπορούσαμε να βρεθούμε και από κοντά για ακόμη εκτενέστερες συζητήσεις! Βρίσκω την κουβέντα άκρως ενδιαφέρουσα.

  8. Ωραίο κείμενο! Κάπως έτσι θα ήθελα κι εγώ το τέταρτο παιχνίδι. Κατανοώ την απογοήτευση του κόσμου (με ένα remaster πακέτο των 2 πρώτων δε θα φώναζε κανείς νομίζω) και απλά αστεία η αντίδραση κάποιων μέσων βλ. Kotaku που την είδαν παλαντινς και δικηγόροι των devs.

    Αδιαφορη η mobile προσπάθεια, θα περιμένω να δω το D4 πριν κρίνω αν η Blizzard πήρε άλλο δρόμο ή βρήκε τα πατήματά της ξανά. Καλά να είμαστε και ακόμα και σε στραβή, υπάρχουν κάτι Grim Dawn, Wolcen και PoE να μας καλύψουν. Δεν είναι η Blizzard (και η κάθε Blizzard) η μοναδική πορτοκαλιά. Όπως έγινε και με τη Bioware, αναπλήρωσαν ωραία το κενό της οι Inxile, Obisidian, Larian κλπ στα ισομετρικά rpg.

    Γραφικά μιας δεκαετίας πίσω.

    Ξέρεις πολλά παιχνίδια του 2003, υποθέτω, που είχαν γραφικά σαν του PoE…

    Για παιχνίδι 5ετίας, μια χαρά τα βρήκα (ok αν παίζεις με πολύ κοντά την κάμερα διακρίνεις ατέλειες αλλά δεν ξέρω κανένα να παίζει έτσι).

    Αφήγηση αδιάφορη.

    Διαφωνώ πλήρως. Όπως είπε κι ο Northlander, πολύ πιο μεστή από των Diablo. Και το σενάριο πιο καλογραμμένο, χωρίς να πέφτει ιδιαίτερα στην παγίδα της “αφέλειας” των αντίστοιχων της Blizzard, θα πρόσθετα.

    1. Επιφυλάσσομαι να απαντήσω γιατί δεν το έχω ξανακάνει install απο 10 Μαρ 2017 στις 6:35, δηλαδή αρκετά πριν βγει το expansion. Δεν ξέρω αν έχει αλλάξει η αφήγηση ή τα γραφικά, αλλά αν έχει τα ίδια με όταν το έπαιζα είναι τουλάχιστον μιας δεκαετίας πίσω και το D2 είχε ωραία γραφικά για την εποχή του, αλλά τα μάτια μου πονάνε. 10 χρόνια πριν φαντάσου βγήκε το DMC4 και το mass effect κ.α. Ναι είχε ωραία γραφικά όταν βγήκε το PoE αλλά τώρα meh. Αν έχει αλλάξει κάτι προς το καλύτερο ίσως το ξανακοιτάξω.

  9. Ώριμη και ολιστική η τοποθέτησή σου στο θέμα.

    Αναμένω με ενδιαφέρον τις μελλοντικές εξελίξεις. Το κρίμα είναι για τους ανθρώπους που εμπλέκονται στην ομάδα του Diablo της Blizzard. Ελπίζω να βρουν το κουράγιο να συνεχίσουν και μαζί να ξαναβρεί η εταιρεία τη χαμένη ταυτότητά της.

    Στο κάτω κάτω για παιχνίδι μιλάμε, ας υπογράψουμε petition για πιο σοβαρά προβλήματα..

Αφήστε μια απάντηση

Related Articles

Back to top button
elEL