CRUSADER KINGS III

English version available here.

Η Paradox Interactive ως εταιρεία έχει καταλήξει συνώνυμο του είδους των Grand Strategy games στις μέρες μας. Αυτό οφείλεται στην αξιοθαύμαστη συνοχή και συνέπεια που έχει επιδείξει κατά τη δημιουργική διαδικασία των strategy τίτλων της, ο πυρήνας του gameplay των οποίων παραμένει ως επί το πλείστον κοινός, ανεξάρτητα από την εκάστοτε υπό πραγμάτευση ιστορική (ή μη) περίοδο – Ρωμαϊκή εποχή, Μεσαίωνας, Αναγέννηση, Αποικιοκρατία, Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Και αυτό προφανώς πολλαπλασιάζεται όταν πρόκειται για sequels της ίδιας σειράς παιχνιδιών, τα οποία βελτιώνονται-βελτιστοποιούνται από sequel σε sequel αλλά έχουν σχεδόν πανομοιότυπο gameplay αναμεταξύ τους. Στο παραπάνω ακριβώς οφείλεται και το γεγονός ότι, το εγχείρημα του να συγγράψει κάποιος μια κριτική για ένα τέτοιο Paradoxιανό sequel ενδεχομένως και να καθίσταται… ελαφρώς πιο περίπλοκη διαδικασία απ’ότι η απλή συγγραφή ενός οποιουδήποτε άλλου review. Και η συγγραφή μιας κριτικής για το Crusader Kings III, το οποίο κυκλοφορεί επισήμως αύριο 1 Σεπτεμβρίου, είναι σίγουρα μια τέτοια περίπτωση.

Η κεντρική ιδέα πίσω από το Crusader Kings III είναι, αναμενόμενα, ταυτόσημη με τα προηγούμενα games της σειράς: ελέγχουμε τις τύχες μιας (σημαντικής ή ασήμαντης, ισχυρής ή ανίσχυρης) οικογένειας του ευρύτερου Μεσαιωνικού κόσμου και καλούμαστε, από γενεά σε γενεά, να μεγιστοποιήσουμε την ισχύ της δυναστείας μας και να επιβιώσουμε μέσα σε ένα κόσμο με πολέμους, ίντριγκα, θρησκευτικό φανατισμό, δυναστικές έριδες και πολιτισμικές συγκρούσεις. Υπόθεση μάλλον πιο εύκολη στη θεωρία παρά στην πράξη, καθώς τα strategy games της Paradox συνοδεύονται από τη φήμη των αρκετά περίπλοκων και “noob-unfriendly” τίτλων. Η αλήθεια όμως είναι πως το CKIII τα πάει κάπως καλύτερα ως προς αυτόν τον τομέα· πέρα από τη διάθεση ενός αρκετά φλύαρου αλλά επεξηγηματικότατου Tutorial, το παιχνίδι έχει αρκετά πιο συμμαζεμένους και βελτιστοποιημένους μηχανισμούς και UI σε σχέση με το CKII, μειώνοντας αρκετά τους πονοκεφάλους που θα αποκτούσε κάποιος νουμπάς που πρωτοαντικρίζει το περιβάλλον του παιχνιδιού. Χωρίς αυτό βέβαια να σημαίνει πως το game χάνει οποιοδήποτε ίχνος από το χαρακτηριστικά βαθύτατο gameplay στο οποίο μας έχει συνηθίσει η σειρά και η εταιρεία. Αναμενόμενα, είναι και αρκετά πιο βαθύ σε σχέση με το Crusader Kings II στη vanilla έκδοσή του, καθώς υλοποιεί (και μάλιστα σε αρκετά πιο εκτεταμένη εκδοχή) εξ αρχής αρκετά από τα features τα οποία εισήχθησαν στο CKII μόνο μετά από κάποιο DLC ή δωρεάν update.

Ένα από τα σημαντικότερα τέτοια features είναι η επιλογή Lifestyles για τον εκάστοτε χαρακτήρα που ελέγχουμε. Στο CKII μετά την κυκλοφορία του Way of Life DLC, αυτά ήταν απλώς ένα Trait “εξειδίκευσης” που επιλέγαμε για τον κάθε χαρακτήρα μας, το οποίο όριζε την κύρια ασχολία του στη ζωή, προσφέροντας παράλληλα κάποια ξεχωριστά events για κάθε trait. Στο CKIII αυτό το σύστημα επεκτείνεται ριζικά, και πλέον οι χαρακτήρες μας κερδίζουν Experience Points προς την επιθυμητή επιλεγμένη κατηγορία Lifestyle (Diplomacy, Martial, Stewardship, Intrigue and Learning). Με τη συμπλήρωση του απαραίτητου ποσοστού ΧΡ (η απόκτησή του επηρεάζεται από διάφορα Modifiers, πέρα από τις επιλογές μας σε Events) μπορούμε να επιλέξουμε κάποιο Perk στα τρία ξεχωριστά Skill Trees που διαθέτει η κάθε κατηγορία Lifestyle, τα οποία προσφέρουν διαφόρων ειδών σημαντικότατα bonuses. Προφανώς κάποια από αυτά στην παρούσα φάση είναι ίσως δυσανάλογα ισχυρά και χρειάζονται ελαφρό balancing, αλλά επί της αρχής το όλο σύστημα ενισχύει ραγδαία τον “RP” χαρακτήρα του game.

Άλλος σημαντικός τομέας που έχει τροποποιηθεί/ενισχυθεί σε σχέση με το τι είχαμε συνηθίσει στο CKII είναι αυτός του Intrigue. Αφενός, ο τρόπος που υλοποιούνται πλέον τα Schemes θυμίζει λίγο τις… αρχαιολογικές ανασκαφές στο Ancient Relics DLC του Stellaris: αντί για ένα ξερό νούμερο Scheme Power, το οποίο αν ήταν αρκετά μεγάλο τότε η πλεκτάνη μας μπορούσε να τεθεί σε κίνηση, πλέον το κάθε Scheme εμφανίζει μια ενδεικτική ημερομηνία ολοκλήρωσης, και κάθε μήνα λαμβάνει ένα check το οποίο υπολογίζει την πρόοδό του, την πιθανότητα επιτυχίας του αλλά και την πιθανότητα να διαρρεύσει το ότι εμείς “κινούμε τα νήματα” του Scheme, παράλληλα με την παραγωγή Events τα οποία μας προσφέρουν έξτρα επιλογές που μπορούν να βοηθήσουν (ή όχι, αν αποτύχουν) την ολοκλήρωση της πλεκτάνης. Το νέο σύστημα, αν και θεωρητικά πιο περίπλοκο, στην πράξη είναι πολύ επεξηγηματικό και συμβάλλει στην “αφήγηση” που συνοδεύει την κάθε πλεκτάνη.

Άλλη σημαντική προσθήκη είναι αυτή των Secrets και των Hooks. Τα πρώτα είναι αυτό ακριβώς που περιμένει κανένας: πάσης φύσεως πικάντικα μυστικά που αφορούν έναν ή περισσότερους χαρακτήρες, και που μπορούν να “αλιευθούν” μέσω ίντριγκας. Αυτά μπορεί να αφορούν ζητήματα προσωπικής φύσεως (αποδείξεις για παράνομους δεσμούς, παιδιά που γεννιούνται από μοιχεία, ύποπτες θρησκευτικές πεποιθήσεις κτλ) ή κάποιο Scheme που “τρέχει” ή που έχει ήδη ολοκληρώσει ήδη κάποιος χαρακτήρας (αν, για παράδειγμα, δολοφονήσουμε ένα χαρακτήρα μέσω scheme, τότε αποκτούμε το προσωπικό secret “Murdered τάδε”). Άπαξ και γνωστοποιηθούν, μπορούν είτε να διαδωθούν προκειμένου να βλάψουν την εικόνα κάποιου χαρακτήρα (η μοιχεία, άλλωστε, θεωρείται έγκλημα στους περισσότερους πολιτισμούς, και ο μοιχός μπορεί να συλληφθεί χωρίς επιπτώσεις), είτε να φανερωθούν στον “ένοχο” χαρακτήρα με αντάλλαγμα ένα Weak ή Strong Hook. Αυτά θα τα λέγαμε κάτι σαν “χάρες” που μπορούμε να αποκτήσουμε από κάποιον χαρακτήρα, τις οποίες στη συνέχεια μπορούμε να επικαλεστούμε για να ολοκληρωθεί κάποια “εξυπηρέτηση”. Για παράδειγμα, αν διεξάγεται ψηφοφορία για την ανάδειξη του επόμενου Holy Roman Emperor και διαθέτουμε Strong Hooks για κάποιους από τους ευγενείς με δικαίωμα ψήφου, μπορούμε να ξοδέψουμε τα Hooks μας προκειμένου να τους αναγκάσουμε να ψηφίσουν τον εκλεκτό της αρεσκείας μας (ή και εμάς τους ίδιους, αν έχουμε αυτό το δικαίωμα).

Θα μπορούσαν να επισημανθούν σωρεία από αντίστοιχες τέτοιες μικρές ή μεγάλες αλλαγές/προσθήκες σε πολλούς τομείς του παιχνιδιού, οι περισσότερες εξ αυτών αναμφίβολα θετικές. Μια τέτοια είναι η προσθήκη ενός μετρητή για το Stress που αποκτά ο χαρακτήρας μας από τα άγχη της Μεσαιωνικής ζωής, με τα υψηλά επίπεδα Stress να προκαλούν διάφορα Events και να μειώνουν το προσδόκιμο ζωής του. Άλλες προσθήκες είναι διαθέσιμες στον θρησκευτικό τομέα, όπου, ξοδεύοντας τα απαραίτητα ποσά από Piety Points, μπορούμε κυριολεκτικά να ιδρύσουμε τη δική μας θρησκεία, η οποία θα διέπεται από τους νόμους και τους κανονισμούς που επιθυμούμε (οι RP προοπτικές του να είμαστε κεφαλή μιας Ηδονιστικής, Πολυγαμικής και Αιμομικτικής αίρεσης είναι αν μη τι άλλο ενδιαφέρουσες).

Υπάρχουν βέβαια και κάποιες αλλαγές που ίσως και να μην ενθουσιάσουν μερίδα του πιο “σκληροπυρηνικού” κοινού, όπως η ριζική απλοποίηση των πλοίων: σε αντίθεση με το CKII, όπου έπρεπε να “σηκώνουμε” ξεχωριστά τον στόλο από μεταγωγικά μας (και το καθένα εξ αυτών μπορούσε να κουβαλήσει 100 στρατιώτες), πλέον αυτά έχουν αφαιρεθεί πλήρως από το παιχνίδι. Για να μεταφερθεί ένα σώμα στρατού από τη στεριά στην αντίπερα όχθη ή σε κάποιο νησί, το μόνο που απαιτείται πλέον είναι… να διαλέξουμε το στρατό μας και να κάνουμε δεξί κλικ στον προορισμό που θέλουμε, και αυτόματα θα αρχίσει να μετακινείται προς τα εκεί χωρίς την ανάγκη διαμεσολάβησης ξεχωριστών Transport μονάδων. Παρόμοια απλοποίηση υφίσταται και στην ίδια τη συγκέντρωση των στρατιωτικών μονάδων μας, οι οποίες, άπαξ και διατάξουμε τη στρατολόγησή τους, συγκεντρώνονται by default όλες στην πρωτεύουσά μας ή σε κάποιο άλλο rally point που ορίζουμε (αντί να σηκώνει το κάθε county ξεχωριστό στρατό και να πρέπει να συγκεντρώσουμε μετά όλες τις ξεχωριστές μονάδες κατά το δοκούν).

Αν κάτι όμως μένει ίδιο κι απαράλλαχτο σε σχέση με το CKΙΙ, αυτό είναι η αναθεματισμένα εθιστική ποικιλία στο gameplay και το RP. Πέρα από τη δεδομένη ποικιλία ως προς την αφετηρία του κάθε game μας (από χαμάλης Κόμης σε κάποιο νησάκι πλησίον της Ιρλανδίας έως ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας ο ίδιος), είναι εκπληκτικοί οι προσφερόμενοι τρόποι με τους οποίους μπορούμε να επιλέξουμε να πορευθούμε στο game, ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία που θέλουμε να έχει ο χαρακτήρας μας και η δυναστεία του εν γένει. Θέλουμε να δώσουμε βάση στην ίντριγκα και να είμαστε ένας Lord Varys ή Petyr Baelish, που τους έχει όλους φακελωμένους και κινεί τα νήματα παρασκηνιακά; Θέλουμε να είμαστε ένας σεβάσμιος φάρος γνώσης, ηθικής και διπλωματίας; Θέλουμε να επεκτείνουμε στρατιωτικά το κράτος μας, όποιο κι αν είναι αυτό; Θέλουμε να κολυμπάμε στο χρήμα και να παρακολουθούμε τον κόσμο να καίγεται από μακριά; Θέλουμε να ιδρύσουμε και να διαδώσουμε μια γελοία αίρεση; Θέλουμε να αυξήσουμε το θρησκευτικό φανατισμό της Καθολικής Εκκλησίας και να κυρήξουμε Σταυροφορίες προς τους Απίστους; Όλα τα μονοπάτια είναι πλήρως εφικτά, και, ως είθισται σε κάθε strategy game της Paradox, η κάθε παρτίδα είναι δεδομένο πως θα προσφέρει και διαφορετικές προκλήσεις και συγκινήσεις.

Καθίσταται σαφές πως το Crusader Kings III είναι ίσως ένα “ιδανικό” sequel. Βελτιωμένα γραφικά, UI και χρόνοι loading σε σχέση με το CKII, βελτιστοποιημένοι μηχανισμοί gameplay, έξτρα περιεχόμενο, αυξημένη φιλικότητα προς τους νέους παίκτες… και όλα αυτά χωρίς να παραβιάζεται στο ελάχιστο η πολυπλοκότητα και η ποικιλία του gameplay. Τι άλλο μπορεί να ήθελε κανείς; Η αλήθεια είναι πως, πέρα από τις απλοποιήσεις που ανέφερα παραπάνω, οι οποίες ίσως κριθούν ως αρνητικές από κάποιους, τα όποια αρνητικά του CKIII έρχονται στην επιφάνεια κυρίως αν λάβει κανένας υπόψιν του όλες τις πτυχές του CKII, συμπεριλαμβανομένου και… του οικονομικού μοντέλου που ακολουθήθηκε για την ανάπτυξη και την κυκλοφορία του.

Η Paradox – διατί να το κρύψωμεν άλλωστε – είναι μία εταιρεία η οποία… γουστάρει να κυκλοφορεί DLC. Τομέας στον οποίο ίσως και να δείχνει υπερβάλοντα ζήλο, αν αναλογιστεί κανένας πως η έκδοση του Crusader Kings II που περιλαμβάνει όλα τα DLC του, κοστίζει άνω των 250 ευρώ στο Steam αυτή τη στιγμή. Και εδώ εγείρεται το πρώτο θέμα: αν κάποιος έχει επενδύσει ήδη τέτοια τεράστια ποσά στο CKΙΙ, είναι λογικό κι αναμενόμενο πως θα το σκεφτεί διπλά και τριπλά πριν σκάσει ακόμα 50 ευρώ για το βασικό game του sequel, χώρια τα μελλοντικά έξοδα που πρέπει να υπολογίσει για τα (δεδομένα) DLC.

Προς τιμήν τους οι δημιουργοί του game έχουν δηλώσει πως “δεν πρόκειται να ακολουθήσουν το παράδειγμα των The Sims” όταν σχεδιάζουν τα DLC του CKIII, εννοώντας πως δεν θα κυκλοφορήσουν για το CKIII τα ίδια κι απαράλλαχτα DLC με το CKII. Αυτή η δήλωση όμως χωλαίνει λόγω του δεύτερου ζητήματος που εγείρεται: το γεγονός ότι το βασικό πακέτο του CKIII, παρ’ ότι είναι σίγουρα αρκετά πλήρες και περιεκτικό αν το συγκρίνουμε με το πακέτο “CKII+όλα τα DLC του”, αυτή τη στιγμή δεν περιλαμβάνει το σύνολο των features που ήταν διαθέσιμα σε αυτό το πακέτο. Για παράδειγμα, δεν μπορούμε αυτή τη στιγμή να παίξουμε το CKIII ως κράτος Θεοκρατικό ή ως Εμπορική Δημοκρατία (οι οποίες είχαν εισαχθεί στο CKII με το “The Republic” DLC) παρά το γεγονός πως τέτοια κράτη υπάρχουν ήδη μες στο παιχνίδι και μπορούν να επιλεχθούν από την ΑΙ. Το ίδιο ισχύει και για τα διαθέσιμα start dates του παιχνιδιού, τα οποία προς το παρόν είναι δύο (867 και 1066 μΧ), τη στιγμή που στο CKII με DLC μπορούσαμε να ξεκινήσουμε πιο νωρίς (769) ή πιο αργά (1337). Δεν μπορώ να βρω κάποιο λόγο για να ΜΗΝ υπάρχουν αυτά τα features μέσα στο βασικό CKIII, και ελπίζω να μην πρέπει να τα χρεωθεί ο παίκτης ως DLC στο μέλλον.

Όπως και να έχει όμως, ακόμα και στην αρχική μορφή κυκλοφορίας του, το Crusader Kings III καταφέρνει να άρει περίτρανα έναν από τους φόβους που συνοδεύουν αρκετά από τα τελευταία games της Paradox κατά την αρχική τους κυκλοφορία: το ενδεχόμενο να πρόκειται απλά για έναν “κενό καμβά” και μια συλλογή από ενδεικτικά features, και να πρέπει να ενισχυθεί σημαντικά με patches και DLC προκειμένου να μετασχηματιστεί σε κάτι το πραγματικά αξιόλογο στο μέλλον (τέτοιοι φόβοι συνόδευσαν, και εν μέρει ή εν πολλοίς επιβεβαιώθηκαν, τόσο το Stellaris, όσο και το Europa Universalis IV αλλά και το Imperator: Rome). Αυτό δεν ισχύει σε καμία περίπτωση για το CKIII, το οποίο είναι κάτι παραπάνω από πλήρες όσον αφορά το περιεχόμενό του, σχεδόν πλήρως bug-free (ζήτημα να συνάντησα 1-2 glitches μόνο, στις 30+ ώρες που έχω παίξει ως τώρα), και θα προσφέρει εγγυημένες συγκινήσεις τόσο στους παλαιούς φανς που για τον Α ή Β λόγο θέλουν να αφήσουν το CKII πίσω τους, όσο και στους επίδοξους νέους φανς που θέλουν να εντρυφήσουν σε ένα από τα πιο ιδιαίτερα στυλ grand strategy gameplay που είναι διαθέσιμα στην εποχή μας.

Ευχαριστούμε θερμά την Paradox Interactive για την έγκαιρη παραχώρηση του review code για το game.