Adventurer's Guild

JOKER: Στενόμυαλες, Spoiler-Free Σκέψεις

"Is it just me, or is it getting crazier out there?"

Προσήλθα ψες βράδυ στο πλησιέστερο σινεμά με παρέα 6 άλλων ατόμων προκειμένου να δω το πολυσυζητημένο JOKER χωρίς να έχω κάνει ιδιαίτερη μελέτη πάνω στο υπόβαθρο της ταινίας – από πού άντλησε έμπνευση ο σκηνοθέτης, αν αφηγείται πρωτότυπη ιστορία ή σενάριο που έχει ήδη αποδοθεί αυτούσιο μέσω κάποιου κόμικ, κτλ. Προφανώς είχα δει έστω το trailer της ταινίας, ενώ είχαν φτάσει στα αυτιά μου και οι ιαχές από τα τυπικά καραγκιοζιλίκια στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού (όπου “το FBI εξέφραζε φόβους για βίαια επεισόδια από Incels στις προβολές της ταινίας” και όπου κόσμος φέρεται να έφευγε αηδιασμένος από τις αίθουσες στη μέση της ταινίας επειδή “περιείχε triggαριστική βία”), αλλά επιδίωξα συνειδητά η εμπειρία μου να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο ανόθευτη και unspoiled.

Μία μέρα αργότερα, προκύπτει η τυπική επιβεβλημένη ανάγκη να παρατεθούν 2-3 κωδικοποιημένες αράδες με συμπεράσματα από την προβολή, για να τακτοποιήσω κι εγώ ο ίδιος τις σκέψεις που πρώτα απ’ όλα. Δεν έχω διαβάσει συνειδητά κάποια άλλη εμπεριστατωμένη γραπτή ή βιντεο-κριτική πάνω στην ταινία, αλλά λογικά κάποια μοτίβα είναι “πανανθρώπινα” και έτσι ίσως απηχώ σκέψεις που έχουν ήδη διατυπωθεί κάπου στη μπλογκόσφαιρα, αλλά όπως και να έχει εξακολουθούν να είναι και δικές μου – και μάλιστα πλήρως spoiler-free.

Joker - New York Streets
Η ταινία απεικονίζει με εξαιρετικό τρόπο τη Νέα Υόρκη των 80ς και το γενικότερο κλίμα της εποχής. Μέχρι και τα σκουπίδια στους δρόμους αποδίδονται σε μια απεργία η οποία συνέβη όντως το 1981 και στην δική μας “πραγματικότητα”.

-Σκέψις Πρώτη: Η ταινία είναι μάλλον αντισυμβατική για τα τυπικά δεδομένα του “mainstream” σινεμά. Οριακά θα έλεγε κανείς πως περιέχει καν “πλοκή”: ακολουθούμε από την αρχή τον πρωταγωνιστή Arthur Fleck (Joaquin Phoenix), έναν απόκληρο της ζωής στη Νέα Υόρκη των 80ς, ο οποίος δέχεται το ένα χτύπημα της ζωής και του συστήματος μετά το άλλο, μέχρι που “σπάει”. Το focus της ταινίας βρίσκεται ανά πάσα στιγμή 100% στον Arthur, στις αλληλεπιδράσεις του με τον κόσμο, στις σκέψεις του και στην εξωτερίκευση της προοδευτικής πνευματικής του κατάρρευσης, με τρόπο αρκετά σουρεαλιστικό και που θυμίζει περισσότερο πειραματικό κινηματογράφο ή και θεατρικό μονόπρακτο θα έλεγα παρά χολιγουντιανή παραγωγή.

-Σκέψις Δεύτερη: Υπό το πρίσμα των παραπάνω, μπορεί να φανεί σε κάποιους πως η βραδεία κλιμάκωση του σεναρίου (ιδιαίτερα στο πρώτο μισό της ταινίας), η σχεδόν πλήρης απουσία σκηνών δράσης και η αποκλειστική εστίαση σε έναν και μόνο χαρακτήρα έχουν ως αποτέλεσμα μια ταινία αρκετά αργή, βαριά και βαρετή ίσως. Και τα πράγματα ενδεχομένως και να ήταν όντως έτσι, αν δεν υπήρχε ένας καθοριστικός παράγοντας: το ότι ο Joaquin Phoenix ΔΙΝΕΙ ΡΕΣΙΤΑΛ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ στο ρόλο του Arthur Fleck. Με το “Joker” να είναι μια ιστορία του ενός χαρακτήρα περισσότερο παρά αλληλουχία δράσης/καταστάσεων, χρειάζεσαι οπωσδήποτε έστω έναν πειστικό ηθοποιό στο ρόλο του κεντρικού χαρακτήρα – και ο Phoenix καταφέρνει να αποδώσει με πραγματικά καθηλωτικό τρόπο τις συναισθηματικές μεταπτώσεις του Arthur μέχρι την τελική του μεταφορική “πτώση στο γκρεμό”, πετυχαίνοντας να κάνει την πλειοψηφία του κοινού (απ’ότι αντιλήφθηκα εγώ, έστω) να μην εστιάσει τόσο στην αρκετά αντισυμβατική δομή της ταινίας. Έχουμε δει ως τώρα στο σινεμά Τζόκερς από άθλιους έως και φανταστικούς, αλλά ανεξάρτητα από το τελικό αισθητικό αποτέλεσμα όλοι τους κατάφερναν να αποδώσουν τον αρχετυπικό Chaotic Evil χαρακτήρα με ερμηνείες ξεχωριστές και πρωτότυπες για τα δεδομένα του σινεμά. Ο Phoenix μπαίνει κι αυτός με τη σειρά του στο “χορό” και προσφέρει μια ερμηνεία που, κατ’ εμέ, τον στέλνει κατευθείαν στην κορυφή.

Heath Ledger - Joker
Οποιεσδήποτε συγκρίσεις με τον Heath Ledger, που έχω ακούσει να γίνονται σε συζητήσεις με φίλους, θεωρώ πως είναι άτοπες. Πρόκειται για πρωταγωνιστές σε ταινίες ΤΕΛΕΙΩΣ διαφορετικής φιλοσοφίας, τις οποίες ο καθένας καταφέρνει να εξυψώσει με τον δικό του, διαφορετικό τρόπο.

-Σκέψις Τρίτη: Πέρα από αντισυμβατική ταινία με “οριακή ύπαρξη πλοκής και σεναριακής εξέλιξης”, εξίσου οριακός είναι και ο χαρακτηρισμός της ταινίας ως “superhero movie”. Το έχει δηλώσει άλλωστε και η ίδια η DC πως το Joker προοριζόταν ως μέλος της σειράς DC Black, η οποία θα περιλαμβάνει ταινίες εκτός του καθιερωμένου Cinematic Universe της DC (ΠΑΛΙ ΚΑΛΑ, θα έλεγε ο κακοπροαίρετος) και περισσότερο σκοτεινές και avant-garde σκηνοθετικά. Αλλά και πέραν τούτου, η δομή της ταινίας είναι τέτοια που πραγματικά θα μπορούσε άνετα να λειτουργήσει ακόμα και αν ήταν όντως ανεξάρτητη, low-budget παραγωγή που δεν έχει σχέση με υφιστάμενες πνευματικές ιδιοκτησίες. Αλλάζοντας το όνομα του κεντρικού ήρωα, αφαιρώντας οποιαδήποτε αναφορά στο σύμπαν της DC, αφαιρώντας ακόμα και το “Clown Element” και αλλάζοντας τον τίτλο της ταινίας, και πάλι θα μπορούσε να σταθεί από μόνη της ως πραγματεία για το πώς η κοινωνία ώθησε έναν καθημερινό άνθρωπο – “περίεργο” και ασταθή μεν, αλλά καθημερινό άνθρωπο πέρα για πέρα – στα άκρα.

Robert De Niro - Taxi Driver
Προφανώς το μοτίβο του “περίεργου και πνευματικά ασταθούς κοινωνικού απόκληρου που οδηγείται στη βία και την παραβατικότητα λόγω της σάπιας κοινωνίας” δεν είναι και υπερπρωτότυπο, μιας και είναι ο πυρήνας του θρυλικού Taxi Driver του 1976 – κάτι το οποίο “παραδέχεται” ουσιαστικά και η ίδια η ταινία, μέσω της συμμετοχής του De Niro σε αρκετά κομβικό ρόλο.

-Σκέψις Τέταρτη: Αφήνοντας στην άκρη το περιεχόμενό της και την ερμηνεία του Phoenix, θα έλεγα πως η ταινία καταφέρνει να με εντυπωσιάζει ακόμα και απλά ως… “ύπαρξη”. Με δεδομένη την κατάσταση του κόσμου μας αυτή τη στιγμή (“Κίνημα Κοινωνικής Δικαιοσύνης” στο ίντερνετ, υπερβολική πολιτική ορθότητα στα όρια της φίμωσης του ελεύθερου λόγου, υπερευαισθητοποίηση απέναντι στην οποιαδήποτε μορφή βίας στα μέσα ψυχαγωγίας, κίνημα Alt-Right, “Incels”, διχασμός και εσωτερικός αναβρασμός στις ΗΠΑ, κτλ), βλέπουμε ξαφνικά να κυκλοφορεί μια αρκετά προβεβλημένη παραγωγή που αφορά το origin story ενός υπερδιάσημου χαρακτήρα, η οποία παραγωγή είναι ίσως ότι πιο σκοτεινό έχουμε δει ποτέ υπό το συγκεκριμένο context του franchise στο οποίο ανήκει. Βρίθει από ωμή και απροκάλυπτη βία, μοστράρει ξεδιάντροπα “πολιτικά μη-ορθό” χιούμορ (και μάλιστα σε αυτά τα σκηνικά, σχεδόν όλη η αίθουσα του σινεμά όπου ήμουν, γελούσε!) και καταπιάνεται με σωρεία “άβολων” θεμάτων που (απ’ότι φαίνεται και από τις αντιδράσεις στην Αμερική) έχει καταφέρει να σοκάρει μια σεβαστή μερίδα του κοινού. Πραγματικά, δεν το περίμενα πως θα κυκλοφορούσε μια τέτοια ταινία εν έτει 2019, και ΧΑΙΡΟΜΑΙ για αυτήν την εξέλιξη – όχι γιατί επικροτώ την ωμή βία και τα όποια “μηνύματα” μπορεί να θεωρούν οι triggαρισμένοι σταυροφόροι της ορθότητας και λοιποί αυτόκλητοι σωτήρες των ψυχών ότι επιχειρεί να λανσάρει, αλλά απλώς και μόνο επειδή καταφέρνει να πάει κόντρα στο ρεύμα της εποχής και να προβάλει ακριβώς αυτό που θέλει, όπως το θέλει, χωρίς συμβιβασμούς και “γυάλισμα” για να ικανοποιήσει οποιαδήποτε ομάδα, οργάνωση ή πολιτική σκοπιμότητα.

Joker Meme - Nicholson and Phoenix
Το παραπάνω meme θα μπορούσε να αποτελέσει μια τέλεια σύνοψη όλου του άρθρου, τώρα που το σκέφτομαι.

-Σκέψις Πέμπτη και Τελευταία: Το αν σε κάποιον αρέσει ή όχι το τελικό αποτέλεσμα, είναι τελείως υποκειμενικό και σχεδόν δευτερεύον για εμένα μπροστά στο παραπάνω γεγονός. Παρ’όλα αυτά, όπως γίνεται με κάθε προβεβλημένο προϊόν ψυχαγωγίας (ταινίες, σειρές, games), παρατηρώ πως η ταινία έχει ξεσηκώσει αναμενόμενα ένα κίνημα υπερασπιστών αλλά και πολεμίων της. Το γεγονός αυτό από μόνο του το θεωρώ απόλυτα υγιές – οι διαφωνίες, άλλωστε, όταν εκφράζονται με εποικοδομητικό τρόπο, προκαλούν προβληματισμούς και συζητήσεις οι οποίες είναι ικανές να μας κάνουν όλους καλύτερους ανθρώπους, το οποίο είναι σε τελική ανάλυση και το νόημα της “Τέχνης” γενικότερα. Το θλιβερό είναι πως για ακόμη μια φορά τα 2 άκρα του φάσματος αγγίζουν αστεία όρια φανατισμού και αναίτιου, πλήρως ισοπεδωτικού edginess στην αναμεταξύ τους σύγκρουση, “απλά επειδή” – “ΜΑ ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΝΑ ΜΗΝ ΣΑΣ ΑΡΕΣΕ ΑΥΤΟ ΤΟ ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑ ΡΕ ΑΧΡΗΣΤΟΙ” από τη μία, “ΟΠΟΙΟΣ ΓΟΥΣΤΑΡΕ ΑΥΤΟ ΤΟ ΒΔΕΛΥΓΜΑ ΕΙΝΑΙ ΓΙΑ ΤΑ ΜΠΑΖΑ” από την άλλη… αναμενόμενα πράγματα για την κοινωνία μας, το δίχως άλλο. Αυτό που ξέρω πάντως είναι πως, ενώ η αίθουσα του σινεμά ήταν ασφυκτικά γεμάτη από άτομα νεαρής κυρίως ηλικίας που στα πρώτα λεπτά της ταινίας μασουλούσαν αμέριμνα το ποπ-κορν τους και έκαναν και κανένα εξυπνακίστικο σχόλιο για να εκμαιεύσουν μέτριο γέλιο από την παρέα τους, από τα μισά της ταινίας και μέχρι το τέλος της, οι πάντες είχαν καθηλωθεί και δεν ακουγόταν στην αίθουσα ΑΧΝΑ. Και αυτό είναι ξεκάθαρη νίκη του Joker.

Η οποία νίκη φαίνεται να αντικατοπτρίζεται και στις έως τώρα εισπράξεις της ταινίας, που υπολογίζεται ότι άγγιξαν τα 93.5 εκατομμύρια δολάρια για το πρώτο σαββατοκύριακο προβολής (με τις τάσεις να είναι, σαφώς, ξεκάθαρα ανοδικές). Αντικατοπτρίζεται επίσης στα user scores στο IMDB (9.0 score αυτή τη στιγμή) αλλά και στο Rotten Tomatoes (91% Audience Score). Η βαθμολογία των Κριτικών στο Rotten Tomatoes είναι λίγο χαμηλότερη βέβαια, στο 69%, σημάδι ίσως του πόσο έχει διχάσει τους κριτικούς η ταινία. Όπως και να έχει, όμως…

https://youtu.be/7niRS7Nh9c8

Κώστας Καλλιανιώτης

Αρχαιολόγος/Ιστορικός, RPG Player, Οπαδός των Motörhead, Καταναλωτής Προβατίνας.

3 Comments

  1. Ωραία πράγματα διαβάζω! Θα πάω λογικά μεσοβδόμαδα να τη δω προετοιμασμένος για το αντικομφορμιστικό στυλ της, ελπίζω να είμαι το ίδιο τυχερός και στην αίθουσα τα άτομα να νιώθουν και να μην ακούγεται κιχ.

  2. Ωραίο το άρθρο σας και πράγματι spoiler-free. Δεν έχω δει ακόμα την ταινία, αλλά απ’ ό,τι έχω διαβάσει οι ψαγμένοι είναι που την εκθειάζουν, ενώ οι υπόλοιποι μάλλον θα προτιμούσαν μια πιο mainstream υπερηρωική ταινία. Μου φαίνεται σαν άλλη μια περίπτωση Τελευταίας Εξόδου, που θα εκτιμηθεί μερικά χρόνια μετά.

Αφήστε μια απάντηση

Related Articles

Back to top button
elEL