Αυτές τις ημέρες (19-21 Ιουνίου 1913) πριν 108 χρόνια, λάμβανε μέρος η διπλή μάχη του Κιλκίς-Λαχανά. Πρόκειται όχι μόνο για τη φονικότερη μάχη στη σύγχρονη ιστορία του Ελληνικού στρατού, αλλά και για τη μάχη που ουσιαστικά επισφράγισε τον διπλασιασμό της Ελλάδας, τόσο εδαφικά όσο και πληθυσμιακά, με τα απελευθερωμένα εδάφη που της κατακυρώθηκαν μετά με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου.
Οι απώλειες του Ελληνικού στρατού ήταν τόσες πολλές, απόρροια και της λανθασμένης, αλλά αποτελεσματικής, όπως αποδείχθηκε τακτικής της κατα μέτωπο εφ οπλου λόγχης επίθεσης, που μετά απο διαταγή του επιτελείου αφαιρέθηκαν τα γαλόνια και τα κουμπιά απο τις στολες των αξιωματικών γιατί γυάλιζαν στον ήλιο και τους καθιστούσαν εύκολο στόχο των Βούλγαρων σκοπευτών.
Κάθε χρόνο στην επέτειο της μάχη ανάβω ένα κερί στη μνήμη του προπάππου μου που πήρε στη μάχη αυτή, στον τομέα του Κιλκίς, ως αξιωματικός του υγειονομικού . Στο αρχείο του πατέρα μου υπάρχει το μπαούλο εκστρατείας του προππάπου μου, όπου στο εσωτερικό μέρος είχε γράψει όλο το tour που είχε κάνει εκείνα τα χρόνια. Ξεκινάει από το Σαραντάπορο, συνεχίζει στα Γιαννιτσά, μετά Θεσσαλονίκη, Κιλκίς, μετά Σκρα, και τελειώνει με Εσκί Σεχίρ όπου έχασε το χέρι του κι επέστρεψε στην Ελλάδα και στο φαρμακείο του στα Τρίκαλα. 9 χρόνια σχεδόν αδιάκοπων πολέμων.
Μία αρκετά αναλυτική κι εκτεταμένη περιγραφή της μάχης:
Η επική μάχη Κιλκίς-Λαχανά (19-21 Ιουνίου 1913) και η οριστική εκδίωξη των Βουλγάρων από τα χώματα της Μακεδονίας
Το εξαιρετικά δυσεύρερο βιβλίο, Ο ελιγμός του Κιλκίς, τού μετέπειτα αρχηγού του Γενικού Επιτελείου, Αλεξανδρου Μαζαράκη- Αινειάν όπου κρίνει (κι επικρίνει) τον σχεδιασμό της μάχης:
Ο ελιγμός του Κιλκίς - Αριστοτελειο Πανεπιστημιο Θεσσαλονικης - Ψηφιοθηκη
Ένα αξιόλογο αφιέρωμα της Στρατιωτικής Επιθεώρησης για τους Βαλκανικούς Πολέμους:
http://army.gr/sites/default/files/mag_20130101.pdf